İSTANBUL - Prof. Dr. Ali Rıza Büyükuslu, Sanayi Gazetesi’nde dijitalleşen ekonomide orya çıkan yapay zeka, girişimcilik tabanlı kalkınma ve kuluçka üzerine yazdığı yazıda startup ekosistemi inşası’nı anlatıyor.
rof. Dr. Ali Rıza Büyükuslu’nun yazısı şöyle:
Girişimciliği teşvik etme, girişimci yetiştirme (eğitimi)-kuluçka merkezleri oluşturma, yaratıcılık/tasarım atölyeleri kurma alt yapısı ile Startup firmaların doğmasına neden olan ekosistemin inşası entelektüel yüksek nitelikli insan kaynağı-dijital/yeşil dönüşüm ve inovasyon tabanlı yeni sermaye birikimi ve sürdürülebilir kalkınma için vazgeçilemez bir zorunluluktur.
Bilim ve teknoloji çağının yükselen mikro-ekonomi gerçeği özellikle dijitalleşen ekonomide yüksek katma değer yaratan startup işletmeler olarak karşımıza çıkıyor
Startup işletmelerin doğmasını, sayısal olarak artmasını sağlayan Start-up ekosistemi inşası için çok güçlü bilimsel desteğe yani ar-ge üniversitelerine, araştırma enstitülerine, yüksek nitelikli insan kaynağına, başta kurumsal dijital teknoloji şirketleri olmak üzere sanayinin-üretimin yani farklı iş kollarında faaliyette bulunan endüstri kuruluşlarının ve nihayet finans sektörünün desteğine ihtiyaç vardır.
Girişimci yetiştirme-startup çıkarma ekosistemi çevrimiçi bir platform olabileceği gibi başarılı örneklerinin daha çok bilim parkları, teknoparklar, bilişim vadileri, girişimcilik merkezleri olarak vücut bulan fiziksel yerler olarak görülmektedir.
Startup Genome’un 2022 raporuna göre dünyadaki en iyi startup ekosistemleri; Silikon Vadisi, New York City, Londra, Boston, Pekin, Los Angeles, Tel Aviv, Şanghay, Seattle, Seul olarak sıralanmıştır. Diğer taraftan startup ekosistemi inşası açısından dünyada öne çıkan ülkeler ABD, Çin, İngiltere, Almanya, Hindistan, Kanada, Güney Kore, Japonya, Singapur, İsrail, Hong Kong, Brezilya, Avusturalya, Fransa, İsveç, Hollanda olarak gösterilmektedir (PitchBook 2024)
Dünyanın çeşitli yerlerinde sayısal olarak her geçen gün artan startup işletmeler giderek daha fazla yatırım sermayesi toplarken, yukarıda bahsettiğimiz en güçlü ekosistem içinde var olan startup’lar hâlâ finansmandan en çok payı almaya devam etmektedirler.
Bir startup ekosistemini şekillendiren kurumsal yapılar dışında temel bileşenlerinin yani beşeri sermaye/insan kaynağı-dijital yetenek düzeyi-danışmanlar/mentorlerin özellikle akademisyenler/sektör profesyonelleri-yatırımcıların da çok güçlü olması gerekir.
Startup Ekosisteminin Bileşenleri:
Startup: Bir ekosistem içinde Startup’ların sayısı ne kadar çoksa o kadar iyidir. Örneğin New York’ta 25 binin üzerinde startup vardır. Dolayısıyla, New York’un tamamı startup ekosistemi olarak kabul edilebilir.
Girişimciler: Meraklı-eğitimli-yetenekli insanlara, inovatif /yaratıcı düşünen, fikir üretebilen, bir fikri ticarileştirmek için kendini adamış, yaratıcı girişimcilere ihtiyaç vardır. Girişimci insanlar startup kurucuları, ortakları, çalışanları, mentorleri ve yatırımcıları olabilirler.
Yetenek: İyi bir startup ekosistemi kritik rolleri dolduracak, zor görevleri üstlenecek üst düzey yeteneklere erişime imkan verir. Bu ekosistem içinden yetenek avcılığı, en iyi beyinlerin transferi/göçü önem kazanmaktadır.
Mentör: Kurucuların öğrenme eğrisini kısaltmak, deneyimleri aktarmak için bunu daha önce yapmış kişilerin rehberliğine ihtiyaç vardır. Başarılı bir startup ekosistemi için çok sayıda danışman veya mentör çok önemlidir.
Yatırımcılar: Bir startup’ı büyütmek için finansa kısacası yatırım sermayesine ihtiyacınız vardır. Başarılı bir startup ekosistemi oluşturmak için, yeni gelişen işletmeleri finanse etmeye istekli yatırımcılar, melek yatırımcılar gerekmektedir. Ayrıca, bankacılık sisteminin startup ekosistemini desteklemesi için yeniden yapılandırılması, girişimciliği destekleyecek girişim bankacılığı regülasyonu gerekmektedir.
Örneğin; Startup finansmanının en önemli üssü olan Silikon Vadisi ekosistemindeki start-up’ların 2017 ile 2021 arasında 247 milyar dolarlık VC finansmanı almıştır. Bunun bir ekosisteme yapılan küresel ortalama VC yatırımının yaklaşık 55 katı olduğu söylenmiştir.
Ön kuluçka-Kuluçka merkezleri ve hızlandırıcılar: Bunlar kurucuların fikirlerini geliştirmelerine ve işlerini kurmalarına yardımcı olur. Özellikle hızlandırıcılar, potensiyeli olan somut inovatif proje/ürün veya prototipi olanların hızlı bir şekilde ölçeklenmelerine yardımcı olmak için mentör, kaynak ve yatırımcı sağlar. Dünyaca popüler Airbnb, Dropbox ve ClassPass gibi bazı şirketlerin doğuş hikayesinde başarılı girişim hızlandırıcı programlardan geçiş söz konusudur.
Eğitim kurumları: Üniversitelerdeki araştırmalar başlangıçfikirlerini oluşturabilir, tetikleyebilir. Üniversitelerin bazen kendisi yeni gelişen girişimleri finanse edebilir. Örneğin Stanford, StartX aracılığıyla yeni girişimlere yatırım yaparak Silikon Vadisi ekosistemini desteklemektedir.
Fuarlar, yaratıcı-İnovatif girişimci toplulukları oluşturma, sosyal etkinlikler: Çoğu zaman startup kurucusu olmak yalnızlık hissi yaratabilir. Startup fuarları, kurulan startup toplulukları kurucuların bağlantı kurmasına, fikirlerini paylaşmasına, beyin fırtınası yapmalarına, sinerji yaratmalarına ve birbirlerini motive etmelerine yardımcı olmaktadır.
Ortak çalışma alanları/ofis/co-working space: Ortak çalışma alanına erişim, startupların fiziki konumlanma sorununu çözer, düşük maliyetli şirket alanına, diğer ortak kullanımlı fiziki alan imkanlarına sahip olmayı ayrıca bağımsız, yalın ve esnek kalmasına olanak tanır. Yeni kurulan küçük bir işletmenin kentin her hangi bir yerinde fiziki alanda uzun vadeli bir kiralama sözleşmesi yapması, masa, diğer mobilya, teknoloji altyapısı satın alması yerine bunlara genel veya yerel yönetimler, üniversiteler, teknoparklar gibi kurumsal yapılar tarafından kısa vadeli sözleşmelerle ortak çalışma alanları ve teknoloji altyapı imkanları sağlanması girişimcilik ekosistemi inşa etmenin en önemli saç ayağıdır.
Şirketler: Büyük şirketler veya KOBİ’ler yeni girişimler için müşteri havuzu olabilir. Bir startup, birçok şirketin teknolojik veya diğer operasyonel sorunlarını çözebilir, çözüm ortağı olabilir. Bu şirketlere ürün satabilir veya servis sağlayabilir. Şirketler ayrıca, bir startup’ı yatırım fırsatı, katma değer veya bir tehdit olarak görürse, girişimi satın almaya çalışabilir. Whatsapp’ın ve Instagram’ın satın alınma örneklerinde olduğu gibi..
İşletme için yaşamsal olan bazı profesyonel hizmetlere erişim: Startup ekosistemi içinde bir startup için çok pahalı olan tam zamanlı veya part-time bazı hizmetlere bedelsiz erişim elzemdir. İnsan kaynağı, muhasebe, danışmanlık ve hukuk gibi hizmetlere erişim imkanına sahip olmak son derece önemlidir.
Bir startup ve inovasyon ekosisteminin desteklenmesi için:
Bir startup ekosistemi oluşturmanın birçok yolu vardır.
Kurulacak Girişimcilik Merkezleri-Bölgeleri kurulacağı yerleşkenin güçlü yönlerine göre dizayn edilir. Startup ekosistemi inşasının inovasyon ve finansman fırsatlarını teşvik etmek için ilgili bölgelerindeki akademik-kültürel alt yapıya, sosyal dokuya, bölgenin endüstri yapısına, insan kaynağına, uzmanlığına uyumlu olması önem arz etmektedir. Ayrıca, bölgedeki üniversiteler, araştırma kurumları, yerel yönetimler ve şirketler arasında bağlantıların kurulması son derece önemlidir. Bir ekosistemi başka yerden kopyalamaya/yapıştırmaya çalışmak çoğu zaman en iyi yaklaşım değildir.
Erken aşamadaki yatırımlar için erken aşama finansman sağlanması önemlidir. Ekosistem gelişiminin “kurucu tarafları, unsurları ve yatırımcıları en erken aşamada desteklenmelidir. Erken aşamadaki şirketlere yardım gecikirse, geç aşamada gelen finansmanının arzu edilen başarıyı sağlayamadığı gözlemlenmiştir. Güçlü ekosistemler yatırımcıları bir şirketten ayrıldıklarında, onları kazançlarının bir kısmını tekrar ekosisteme yatırmaya teşvik edilenlerdir.
Startup ekosisteminde ilerlemeyi ölçmek gerekmektedir; Toplanan sermaye miktarı, yaratılan yatırımcı değeri miktarı, kurulan startup sayısı, yaratılan iş sayısı ve startup çıkış sayısı (ve bunların değeri) gibi önemli verileri takip etmek önemlidir. Bir ekosistem, bu temel performans göstergelerini takip ederek, ilerlemeyi değerlendirebilir ve bu verileri daha fazla yatırım çekmek için kullanabilir.
Startup yolculuğunun aşamaları en yalın haliyle kuluçka, prototip ürün, tanıtım, pazara giriş ve büyüme olmak üzere dört aşamalıdır. Ekosistemin inşası zaman alır ve bir örnekten diğerine farklı görünebilir. Başarılı bir ekosistem inşa etmek için sistemin içinde var olan girişimcilerin ihtiyaçları ön planda olmalı ve startup hızlandırma programları bu ihtiyaçları önceleyecek şekilde organize olmalıdır.
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.