Unesco listesindeki Xanthos kaya mezarları çöplük oldu

ABDURRAHMAN BÜYÜKKESKIN
ANTALYA -UNESCO Dünya Miras Listesi'nde yer alan Antalya'nın Kaş ilçesindeki Xanthos Antik Kenti, düşmana teslim olmayı düşünmeyen insanların hüzünlü hikayesi ve zamana meydan okuyan kalıntılarıyla dikkati çekiyor. Kınık Mahallesi'ndeki kentte 1950'de Fransızların başlattığı kazı çalışmaları 2011'den itibaren Akdeniz Üniversitesi Arkeoloji Bölümü kazı ekibince devam ettiriliyor.



Antalya'nın tarihi ören yerleri içinde Kaş ilçesi Kınık Mahallesi'nde bulunan Unesco İnsanlık Kültür Mirası içinde yer alan Likya Birliği'nin dini ve idare merkezi olan Xanthos Antik Kent içinde bulunan 2.550 yillik tarihi kaya mezarları çöplük oldu. Kaya mezarlarının içinde kirli elbiseler, alkollü içecek şişeleri ve plastik atıkların bulunması tarihi ören yerlerini ziyarete gelen yerli ve yabancı turistlerin tepkisini çekiyor.



BİZİ DÜNYAYA REZİL EDİYORLAR
Xanthos'u görmek için İzmir’den gelen Mimar Emine Alyüz,'' Tarihi kaya mezarlarının içinde bulunan kirli elbiseler atıklar burayi gezmeye gelen yabancı turistlere karşı bizi mahçup düşürüyor. Kaya mezarlarının içi çok pis ve ialkolikler ateş yakmışlar. Bazılarının içi yakılan ateş nedeniyle is kaplamış ve simsiyah olmuş. Bu insanlık kültür mirasına devletimiz sahip çıkmalıdır.

BAŞKA MİLLETLER KAZI İLE KENDİLERİNİ TANITIYOR
Zaten üç büyük eseri İngilizler Londra'ya kaçırmışlar. Dünyanın hiç bir ülkesinde böylesi tarihi eserler korunmasına ilgisiz olan bizim kadar başka milllet yoktur.
Bazı ülkeler dünyada prestij elde etmek için Türkiye'de tarihi ören yerlerinde masraflarını kendileri karşılama pahasına kazı yapıyorlar.




Örneğin Selçikalılar Burdur Ağlasunda bulunan Sagalasssos Antik Kent kazılariyla ülkelerini dünyaya tanıttı. Yine burada olduğu gibi Fransizlar Xanthos'ta 60 yıla yakin kazı çalışmasi yaptı. Xanthos bugün Unesco korumasi altındaysa Fransızlara borçluyuz'' dedi.

TESLİM OLMAMAK İÇİN ALİLELERİNİ ÖLDÜRMÜŞLER
Likya Birliği'nin dini ve idari merkezi olan Xanthos M.Ö. 545 yılında Pers ordularının saldırılarına uğramış. Xanthoslular teslim olmamak için kadın ve çocuklarını öldürerek Pers ordusuna intihar saldırisı düzenleyerek ölmüşler. Yazıtlarda saldırı sonucunda 80 aile dışında herkesin öldüğü belirtiliyor.
Efsane de birçok ziyaretçiyi bu kente çekiyor. Kenti koruyamayacağını anlayan erkekler, çocuk, yaşlı ve kadınları Likya akropolüne sokarak orayı yakıyor. Daha sonra kendileri de savaşarak ölüyor. Bu dramatik süreç tarihte hep anlatılıyor.




Likya uygarlığının en önemli idari merkezi olan ve milattan önce 2. yüzyılda başkent olarak kullanılan Xanthos Antik Kenti'nde, Likya dönemi dikme mezar taşları ile kaya mezarlarının bugüne ulaştığı görülüyor.
Xanthos, Anadolu'da UNESCO miras listesine giren kentlerin de başında geliyor. Kent, Letoon ile değerlendirilerek beşinci alan olarak listeye alınıyor. Letoon başlangıçta Xanthos'a bağlı bir kutsal alan iken daha sonra tüm bölgenin kutsal alanı oluyor.
Kentte yaklaşık 15 tane büyük bezeli yazıtlı mezar anıtları bölgenin kültürünün yaşatılması ve tanıtılmasında büyük etken. Xanthos, bölgenin önder kenti olması nedeniyle tarihte birçok kez saldırıya uğruyor. Örneğin İsa'dan önce 6. yüzyılın ortalarında Persler tarafından işgal ediliyor. Daha sonra Atinalı komutan Kimon'un saldırısına uğruyor. Bundan yaklaşık 400 yıl sonra da Romalı Brutus tarafından işgal ediliyor. Perslerin ve Brutus'un işgali Heradot tarafından yazılıyor.


Bu insanlar dikme anıt mezarlara gömülmüş. Ev tipini yansıtan mezarlar da var. Hemen her yöneticinin bir anıt mezara gömüldüğü ve mezarların büyük çoğunluğunun da günümüze kadar geldiğini görebiliyoruz. İskender'in kenti işgal etmesinden sonra Likya kültürü kayboluyor ve farklı bir kültürel süreç başlıyor.



Resmi dil olarak Yunanca oturmaya başlıyor. Likya’nın kültürü de ortadan kalkıyor. Bölgenin en büyük kenti olma özeliğini de Patara’ya kaptırıyor. Xanthos'ta 3 agora, büyük bir ana cadde var. Taş kaplamalarıyla Anadolu'nun en iyi ele geçen caddelerinden birisi burada. Yazıtlarda anlatılan ama henüz tespit edilemeyen bir meclis binası var. Roma dönemine ait çok sayıda anıt mezar bulunuyor. Büyük bir rezidans, bey sarayı ve tiyatro da bulunuyor.