Side canavarı bitki antik kentte deve turunu yasakladı

Abdurrahman Büyükkeskin
Side-Manavgat/Antalya - Her yıl 5 milyon yerli ve yabancı turisti ağırlayan dünyaca ünlü  Side Antik Kentte  tarihi ören yerinin Doğu  Nekropolü'nde yoğun görülen Side Canavarı endemik bitki türünü korumak için ören yeri içinde ata binme ve deve turları yasaklandı.
Dünyaca ünlü Side turizm destinasyonu  deniz, kum, güneş, tarih, kültür, sanat ve arkeoloji turizmi yanı sıra son 8  yıldır ismini botanik turizminde de duyurmaya başladı. Dünyada sadece Side De yetişen Side Canavarı Otu'nun altı Nekropol (arkeolojik şehirlerde mezarlıkların ve toplu mezar yerlerinin bulunduğu bölge) üstü kumul.

TARİHİ MEKANDA 46 BİTKİ TÜRÜ VAR

Tarihi ören yerinde 74 yıldır kazı çalışması yapılıyor. Antik kentte 17 yıldır kazı çalışması yapan Anadolu Üniversitesi Arkeoloji Bölümü ve Side Kazı Başkanı Hüseyin Sabri  Alanyalı ve eşi Feriştah Alanyalı  şehrin Doğu bölgesinde hiç kazı çalışması yapılmadığı için kazıların bir asır daha sürebileceğini belirtti. Kendine özgü iklim yapısı olan Side Antik Kentte 46 bitki türü ile bir endemik bitki türü yetişiyor. Tarihi ören yerinde sadece kumul alanda yetişen Side Canavarı bitkisinin, türünün yok olmaması için Akdeniz Üniversitesi, Orkidelerini ve Biyolojik Çeşitliliği Koruma Derneği (ANTOK), Botanik Bahçesi Araştırma ve Uygulama Merkezi, Side Belediyesi, Antalya Orman Bölge Müdürlüğü ve Türkiye Doğal Hayatı Koruma Vakfı (Türkiye'nin Canı Hibe Programı) 'Antalya'nın Beşi Bir Yerde' projesi kapsamında koruma altına alındı.

'Antalya'nın Beşi Bir Yerde' Proje Koordinatörü ve Akdeniz Üniversitesi Öğretim Üyesi . Doç. Dr. İsmail Gökhan Deniz, Side Canavar Otu Nun dünyada (Orobanche sideana) ana yayılış alanı sadece arkeolojik alan içindeki kumluk bölge olduğunu söyledi.

DEVE TURLARININ ÖNÜNE GEÇİLSİN

Deniz; Antalya Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulundan gerekli iznin alınmasının ardından, bölgede bitki türüne baskı unsuru oluşturacak etkenlerin ortadan kaldırılması için alanı koruma altına aldıklarını belirtti. Deniz; bölgede at, deve, doğa yürüyüşü turlarının önüne geçilmesi ve bölgeye gelen turistlerin bitki türü hakkında bilgi sahibi olması için İngilizce, Rusça, Almanca ve Türkçe dillerinde levha diktiklerini söyledi.  İsmail Gökhan Deniz, altı mezarlık olan ve üstü endemik bitki türü yetişen bölge ile ilgili şu bilgileri verdi:

"Türkiye'de günümüze kadar tespit edilen yaklaşık 12 bin bitki taksonu ndan en az dörtte biri Antalya sınırları içerisinde yayılış gösteriyor. Bu bitki türünün 600'ü endemik, 250'si ise sadece Antalya'ya özgü. Bunlardan biri de sadece turizm beldesine özgü Side Canavarı Otu. Ot, Orobanche Sideana ismi ile bilim literatürüne girdi. Bölgede deniz, kum, güneş, tarih ve kültür turizmi yanı sıra botanik turizminin de yaygınlaşması için bitkiyi gözümüz gibi korumak zorundayız."

Manavgat Belediye Başkanı Şükrü Sözen, endemik bitki türü Side Canavarı otunu dış etkenlerden zarar görmemesi için   bitkinin yetişme alanını koruma altına aldıklarını söyledi. Side'nin ismini taşıyan bitki türünün yok olmaması için Nekropol ve kumul alanda motokros, at, deve ve motokros turlarını yasakladıklarını belirten Başkan Şükrü Sözen, özel güvenlik görevlilerinin de sürekli  endemik bitki türlerinin bulunduğu alanda denetim yaptıklarını kaydetti. Başkan Sözen,  "Antalya'nın beşi bir yerdesi içinde olan Side'nin bitki türünü gözümüz gibi koruyacağız. Baskı unsuru oluşturacak tüm etkenleri ortadan kaldırdık." diye konuştu.  Halk bilimci Öznur Tanal, Side tarihi ve kültürel ve arkeolojik varlık bakımdan zenginliği yanı sıra bitki çeşitliliği bakımından çok zengin olduğunu kaydetti. Side(Selimiye)'de yaşayan Giritli kadınların Side De yetişen otlardan çok sayıda yemek ve salata yaptığını kaydetti. 

ANTALYA'DA 44 BİTKİ TÜRÜ TEHLİKE ALTINDA

Proje koordinatörü Deniz, son dönemde yaşanan turizm ve yapılaşma baskısı türün nesli üzerindeki en ciddi engel olduğunu kaydetti. Antalya'da 44 bitki türünün neslinin tehlike altında olduğunu ifade etti. Deniz, Antalya'nın Beşi Bir Yerde'lerinin isimlerinin ise şunlar olduğunu söyledi:

"Olimpos Safranı (Crocus wattiorum) günümüze kadar bilinen tek yayılış bölgesi Olimpos Beydağları Milli Parkı, Kaputaş Andız Otu (Inula sechmenii), zengin biyolojik çeşitliliğimizin göstergelerinden biri olan Kaputaş Andız Otu, dünya üzerinde sadece Antalya'nın Kaş ilçesi Kalkan beldesini birbirine bağlayan Kaputaş Mağarası ve yakın alanı. Kangay (Rhaponticoides hierroi) Antalya'daki 44 kritik tehlike altındaki bitki türünden biri de Kangay. Kemer Orkidesi (Ophrys climacis), Kemer Orkidesi dünyada sadece Antalya'nın Kemer ilçesinde yayılış gösteren bir tür. Salep elde etmek amacıyla bilinçsiz yumru sökümü ve doğal alanlarının tahrip edilmesi nedeniyle yakın gelecekte doğadan tamamen silineceği, neslinin yok olacağı tahmin ediliyor ve Side Canavar Otu (Orobanche sideana), Side Canavarotu ülkemizde sadece Side (Manavgat) antik kentte kumul alanda yayılış gösteriyor."