İSTANBUL Yıl: 1923… Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşları, tüm yurdu düşman işgalinden kurtardı. Kurtuluş Savaşı zaferle sonuçlanmıştı. Sırada bu zaferi, Türkiye'nin bağımsızlığını ve milli egemenliğini tüm dünyaya kabul ettirmek vardı. Görüşmelerin adresi İsviçre'nin Lozan kentiydi. İlk barış görüşmeleri 1922'de başladı. İsmet Paşa başkanlığındaki Türk heyeti Lozan'a giderken, ülke 10 yıllık savaştan yeni çıkmıştı.
Türkiye, Lozan'a Kurtuluş Savaşı'nın galibi olarak giderken, Müttefikler Türkiye'yi 1. Dünya Savaşı'nın mağlubu olarak görüyordu. Masadaki herkes Türkiye karşıtı cephede birleşmişti. İlk sunulan anlaşma metni ise Sevr'den farksızdı… İsmet Paşa, Ankara'nın da onayıyla teklifi reddetti. İngiltere Dışişleri Bakanı Lord Curzon, bu durum için “İsmet söylediğimiz her şeye aynı cevabı verdi: Bağımsızlık” dedi.
Bunun üzerine Lozan Konferansı 4 Şubat 1923'te kesildi. İsmet Paşa ve heyeti Türkiye'ye döndü. Konferans 23 Nisan 1923'te yeniden başladı. Üç ay sürdü. 24 Temmuz 1923'te Lozan Antlaşması imzalandı. Türkiye'nin bugünkü sınırları Lozan Antlaşması ile çizildi. Kapitülasyonlar kaldırıldı. Ekonomik, siyasi, adli, hukuki bağımsızlığımız antlaşması Lozan sayesinde sağlandı. Lozan, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucu anlaşması olarak kabul edildi.
“Türkiye'nin tapu senedi” olarak gösterilen Lozan için Ulu Önder Atatürk, Nutuk'ta şöyle dedi: “Bu antlaşma, Türk Milleti'ne karşı, yüzyıllardan beri hazırlanmış ve Sevr Antlaşması ile tamamlandığı sanılmış büyük bir suikastın sonuçsuz kaldığını bildirir bir belgedir. Benzeri görülmemiş bir siyasi zafer eseridir!”
“Lozan Türk tarihinde bir dönüm noktasıdır” diyen Atatürk, 26 Temmuz 1927'de Lozan'ın “milli bayram” olarak kutlanmasını istedi. Lozan, 1924-1950 arasında, tam 27 yıl, resmen olmasa da fiilen milli bayram olarak kutlandı. 1950 sonrası ise kutlamalar sonra erdi.
Edirne'de bulunan Lozan Anıtı, 1999 yılında Trakya Üniversitesi tarafından hazırlandı. Anıt, 3 uzun sütundan oluşuyor. En uzun sütun Anadolu'yu temsil ediyor. İkinci sütun Trakya'yı, üçüncü sütun Karaağaç'ı simgeliyor. Üç sütunu birbirine bağlayan beton çember; birlik ve beraberliği sembolize ediyor. Anıttaki genç kız figürü; estetiği ve hukuku, kızın sol elindeki güvercin barışı, sağ elindeki belge ise Lozan Antlaşması'nın sembolü. Kurtuluş Savaşı'nın da simgesi olan anıt Ulu Önder Atatürk'ün, barışı temsil eden güvercinle “Yurtta sulh, dünyada sulh” sözünün de yansıması…
İzmir'de Lozan sergisi açılacak
İzmir Büyükşehir Belediyesi, Lozan Antlaşması'nın 97. yılı nedeniyle bugün “Lozan Antlaşması'nın ışığında, daima!” sloganıyla etkinlikler düzenleyecek. Belediye binasının önünde “Lozan Barış Antlaşması Sergisi” açılacak. Sergide, Lozan görüşmeleri sırasında çekilen fotoğraflar, Türk heyeti ile Ankara arasındaki yazışmaların yer aldığı görseller olacak. Kültürpark'ta saat 20.00'de “Lozan Barış Antlaşması Cumhuriyet” filminin gösterimi yapılacak.