İSTANBUL- Koronavirüs dolayısıyla tüm ülkelerde uygulanan karantinadan en çok etkilenen sektörlerin başında turizm geliyor. Turizm sektöründe sezonluk çalışanların iş sözleşmesi sezon bitiminde askıya alınıyor. Aylarca düzenli geliri olmayan turizm çalışanları tam yeni sezon için işbaşı yapacak iken dünyada turizm faaliyetleri tümüyle durdu. Turizm sektörü başta olmak üzere mevsimlik çalışan işçiler, kısa çalışma ödeneğinden yararlanıp yararlanamayacaklarını merak ediyor. Habertürk’ten Ahmet Kıvanç, okurların sorularını yanıtladı
Soru: Alanya’da bir otelde çalışıyorum. Otelden 31 Aralık 2019 tarihinde ayrıldım. Sezon başında tekrar başlamak üzere iş sözleşmem askıya alındı. Mart ortasında işe başlamam gerekiyordu ama virüsten dolayı hala çağrılmadım. Ne olacağı, otelin ne zaman açılacağı da belirsiz. Üç aydır işsizim. İş sözleşmem askıda olduğu için de ne işsizlik maaşı ne de kısa çalışma ödeneği alabiliyorum. Benim durumumda olan kişiler ne yapabilir? Otel veya devlet tarafından bizimle ilgili bir yardım olacak mı? Bizim buralarda turizm harici pek iş olmaz. Ne yapacağımızı bilmiyoruz, gerçekten zor durumdayız. (Fatih S.)
Yanıt: Fatih Bey, İşsizlik Kanunu’nda geçen yıl yapılan değişiklik, turizm sektörü başta olmak üzere sizin gibi mevsimlik çalışanların işsizlik maaşı ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanmalarına olanak sağladı.
Kanunun eski halinde, işsizlik maaşı veya kısa çalışma ödeneği alabilmek için başvuru yapıldığı tarihten önceki son 120 gün “sürekli” çalışma koşulu bulunuyordu. Yapılan değişiklik ile “sürekli” çalışma yerine, son 120 gün “hizmet akdine” dayalı çalışma koşulu getirildi. Bunun anlamı şu, son 120 gün (KOVİD-19 salgınına yönelik karantina süresince kısa çalışma ödeneği için bu süre 60 gün olarak aranacak) prim ödenmesi gerekmiyor, askıda da olsa bir işveren ile iş sözleşmesi olması yeterli.
Geçen yıl yapılan bu değişiklik, turizm sektöründeki mevsimlik işçilerin, diğer koşulları yerine getirmeleri şartıyla işsizlik maaşı ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanmasına olanak sağladı.
Turizm sektöründe mevsimlik çalışanların iş sözleşmesi, sezon sonunda askıya alınıyor, yeni sezonda tekrar işlemeye başlıyor. Askıya alınan dönemde de iş sözleşmesi geçerliliğini sürdürüyor. Süreli sözleşme, yani tek sezonluk sözleşme yapılmış olan kişiler ise üst üste iki sezon aynı işverene bağlı çalışır ise onların sözleşmesi de çalışılmayan dönemde askıya alınmış sayılır.
Diğer taraftan, aynı işverene bağlı olarak sadece geçen sezon için süreli sözleşme ile çalıştırılmış işçiler için de çözüm bulunuyor. İşveren bu kişilere yazılı işbaşı çağrısı yapıp, karantina dolayısıyla çalıştıramadığı için İŞKUR’a kısa çalışma ödeneği başvurusunda bulunabilir.
Son 3 yıllık dönemde 450 gün primi bulunan ve son 60 gün hizmet akdi olan turizm sektöründeki mevsimlik çalışanlar, kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilirler. İşveren daha önce sadece kesintisiz çalışan işçiler için kısa çalışma başvurusunda bulunmuş olabilir. Mevsimlik çalışanlar için işverenin ek liste ile başvuruda bulunma hakkı var. Turizm çalışanlarının, bilmeyen işverene bu haklarını hatırlatmalarında yarar bulunuyor.
İŞSİZLİK MAAŞI ALANLAR KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ ALABİLECEK Mİ?
Soru: İşverenim kısa çalışma başvurusunda bulunacak. Son 3 yılda 450 gün ve son 60 gün koşullarını yerine getiriyorum. Ancak, 2019 yılında işsizlik maaşı aldım. İşsizlik maaşı almış olmam kısa çalışma ödeneği almamı engeller mi? (O. Beyazıt)
Yanıt: Sayın Beyazıt, TBMM’de kabul edilerek geçen hafta yürürlüğe giren kanunda, daha önce işsizlik maaşı ya da kısa çalışma ödeneği alanlar ile ilgili de bir düzenlemeye yer verildi. Buna göre, sizin durumunuzdaki kişiler, daha önce aldıkları ödenekten arta kalan süreler için kısa çalışma ödeneği alabilecekler. Biraz daha açarak konuyu anlatmak istiyorum. Kanuna göre, işsizlik maaşı süresi ödenen prim süresine bağlı olarak belirleniyor. Prim süresi 600 gün olanlara 6 ay; 900 gün olanlara 8 ay; 1080 gün olanlara da 10 ay işsizlik maaşı veriliyor. Kısa çalışma ödeneği ise 3 ay süreyle ödeniyor. Cumhurbaşkanı kararı ile 6 aya kadar uzatılabiliyor.
Daha önce işsizlik maaşı ya da kısa çalışma ödeneği almış olan kişiler, haklarının tamamını kullanmadan işe girmiş ise kalan süre için kısa çalışma ödeneği alabilecekler. Örneğin, 8 ay işsizlik maaşı alma hakkı olan bir kişi 5 ay işsizlik maaşı aldıktan sonra işe girdi ise 3 aya kadar kısa çalışma ödeneği alabilecek. Yahut daha önce 3 ay kısa çalışma ödeneği almış olan kişi, yeniden 450 günlük süreyi doldurmamış olsa bile KOVİD-19 dolayısıyla da kısa çalışma ödeneği alabilecek.
Ancak, işsizlik maaşı hakkının tamamını kullanmış olan kişiler için kanunda herhangi bir değişiklik yapılmadı. Dolayısıyla, 8 aylık işsizlik maaşı hakkı olan bir kişi 8 aylık işsizlik maaşının tamamını almış ise kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayacak.
SİGORTASI GEÇ BAŞLAYANLAR BAĞ-KUR’DAN DAHA ERKEN EMEKLİ OLABİLİR
Soru: 01/02/1956 doğumlu annem 17.10.2001 tarihinde isteğe bağlı BAĞ-KUR’lu olarak başladı. 01.05.2018 tarihinden itibaren SGK'lı olarak primini ödemekte. 4305 günü 4/b, 690 günü 4/c olmak üzere toplam 4995 ödenmiş prim günü var. Annem ne zaman ve nasıl emekli olabilir? (Ali Hıdır B.)
Yanıt: Ali Bey, anneniz SSK’dan normalde 7000 prim günüyle 58 yaşında emekli olabilir. Eksik prim günüyle ise 25 yıl sigortalılık süresi ve 4500 prim günüyle yine 58 yaşında emekli olma hakkına sahip.
BAĞ-KUR’dan ise 5400 prim günüyle 60 yaşında emekli olabilir. Yaşı doldurmuş bulunuyor.
Annenizin isteğe bağlı sigortayı bırakması doğru olmamış. SSK’dan en erken 2026 yılında emekli olabilir. İsteğe bağlı sigortaya ara vermeden 5400 güne tamamlamış olsaydı 4 yıl önce, 60 yaşını doldurduğunda emekli olabilecekti.
Şu an yapılması gereken, derhal SSK’lı çalışmaya son verip isteğe bağlı sigortaya geçiş yapmaktır. Anneniz toplam prim gün sayısını 5400’e tamamladığı tarihte BAĞ-KUR’dan (4/b) emekli olabilir. Bu da yaklaşık 14 ay sonra emekli olabileceği anlamına gelir. 2000’den önce çalışmaya başlayanlar için birden fazla statüde çalışanların hangi statüden emekli olacakları, son 7 yılda en çok çalıştığı statüye göre belirlenir. Bu nedenle anneniz BAĞ-KUR’dan emekliliği riske etmemek için SSK’lı çalışmayı bırakma konusunda gecikmemelidir.
Genelde erken emeklilik için BAĞ-KUR yerine SSK’dan sigortalı olmak avantaj sağlıyor. Ancak, annenizin durumunda olduğu gibi sigortalı çalışmaya geç yaşta başlayanlar açısından SSK yerine BAĞ-KUR’dan daha erken emeklilik imkânı bulunuyor.