İSTANBUL- Koronavirüs yüzünden araç trafiği yüzde 70 azaldı. Gidişat 3 ay daha böyle giderse köprü ve otoyollara ödenecek garanti bedelleri 7,8 milyar liradan 9,1 milyar liraya çıkacak.Üstelik dolar kuru yükselirse fatura büyüyor. Herkesten fedakarlık beklenen bu koşullarda bir kaç şirkete milyarlar ödenecek
Koronavirüsün ülkeye girdikten sonra hızla yayılması endişenin dozunu artırıyor. Ücretli kesimler bir yandan işsizlik diğer yandan ücretsiz izin tehdidi altında.
Öte yandan 2019 yılı için Yavuz Sultan Selim ve Kuzey Çevre Otoyolu’nu işleten IC İçtaş İnşaat–Astaldi konsorsiyumu ICA’ya 3 milyar 50 milyon lira garanti ödemesi yapıldığı biliniyor. Sadece tek bir firmaya araç geçiş garantisi adı altında hazineden yapılan ödeme, açlık tehdidiyle karşı karşıya kalan milyonlara yapılacak ödemenin tam 1,5 katı.
Dahası cebimizden tek kuruş çıkmayacak denilerek köpürtülen yap-işlet-devret (YİD) modelli bu projelerde şu sıralar gündemde yine garanti ödemeleri var. Zira kara yolu trafiğinin salgın yüzünden yüzde 70 azaldığı tahmin ediliyor. Ancak köprü ve otoyolları işleten firmalar sözleşme gereği riski hazinenin sırtına yükleyebiliyor.
YAVUZ SULTAN SELİM (YSS) KÖPRÜSÜ
Köprüyü, IC İçtaş ve Astaldi konsorsiyumu olan ICA işletiyor. Devlet, bu işletmeye yılda 49 milyon 275 bin aracın geçeceğini garanti ediyor. Bu sayının altında kalındığında geçmeyen araçlar 3 dolar + KDV tutarında garanti ödemelerinin hazineden tahsil ediyor. Üstelik araç başına dolara endeksli garantiler verilmiş durumda. Bu yüzden geçmeyen araçlar için hazineden ICA’ya ödeme yapıldığı gibi, geçen araçların da farkı ICA’ya ödeniyor.
OSMANGAZİ KÖPRÜSÜ
Nurol, Özaltın, Makyol, Astaldi ve Göçay firmalarının oluştuduğu Otoyol A.Ş. tarafından işletilen Osmangazi köprüsü’nün de tıpkı YSS köprüsü gibi dolara endeksli araç geçiş garantileri bulunuyor. Köprü için yılda 14 milyon 600 bin araç geçiş garantisi bulunuyor. (3 yılda 43 milyon 800 bin) Ancak Temmuz 2016- Temmuz 2019 arasında Osmangazi Köprüsünü kullanan araç sayısı 22 milyonda kaldı. Garanti edilenin yarısı kadar araç geçtiği bilinen köprüden geçmeyen araç başına 35 dolar + KDV tutarında ödeme yapılıyor.
AVRASYA TÜNELİ
Türkiye’den Yapı Merkezi Holding ve Güney Kore’den SKE&C tarafından oluşturulan ATAŞ konsorsiyumunun işlettiği tünele yıllık 25 milyon 125 bin araç geçiş garantisi verilmiş durumda. Ulaştırma Bakanı Cahit Turhan’ın ifadesine göre 2018’de tünelden geçen araç sayısı 17 milyonda kaldı. Böylece geçmeyen 8 milyon araç için ATAŞ konsorsiyumuna 2018 yılında 155 milyon lira ödeme yapıldı.
İZMİR-BURSA OTOYOLU
İzmir ile Bursa’yı bağlayan otoyolun işletmecisi Osmangazi Köprüsü’nü de işleten Otoyol AŞ. Otoyol için 4 ayrı garanti bulunuyor. İzmir- Edremit için 8 milyon 395 bin araç Edremit- Orhangazi arası için 6 milyon 205 bin araç, Orhangazi-Gebze için yıllık 14 milyon 600 bin araç, Orhangazi-Bursa arası için 12 milyon 775 bin araç geçişi için garanti verilmiş durumda. Sözleşme gereği garanti ödemeleri 2035 yılı temmuz ayına kadar hazineden ödenecek. Otoyol 2020 yılında açıldığı için önceki dönemlerde kaç aracın geçtiği bilinmiyor.
GARANTİYE İLAVE MİLYARLIK ÖDEME
Sözleşme bedelleri dolara endekslenen, araç geçiş garantileri şişirilen bu vb. yollara 7,8 milyar TL ödenek ayrılmış durumda. Ancak koronavirüs salgını yüzünden karayolu trafiğinin azaldığı hesaba katılırsa bu tutar planlanandan çok daha fazla olabilir. Dolar kurunda yeni bir şok yaşanmaz ve korona salgını sadece 3 ay boyunca karayolu trafiğini yüzde 70 azaltır, yılın geri kalan aylarında ise eski trafiğe geri dönülürse bile sadece koronadan kaynaklanan ilave garanti ödemesi milyarı aşıyor.
Kara yolu trafiğindeki yüzde 70’lik azalmanın
?1 yıl sürmesi halinde: İlave 5,4 milyar lira
?6 ay sürmesi halinde: İlave 2,7 milyar lira
?3 ay sürmesi halinde: ilave 1,35 milyar lira hazineye fatura ediliyor.
Buna karşılık koronavirüs yüzünden sosyal yardım alan 2 milyon haneye yapılacak ilave ödeme toplamı ise 2 milyar lira.
‘BU YIL GARANTİ ÖDEMESİ YAPILMASIN’
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer, halk sağlığının yanında ülke ekonomisini de derinden etkileyen korona virüs salgınına karşı kullanılacak kaynak için bir öneride bulundu. Gürer, kullanılmayan yol, köprü ve tünel ile havaalanlarında geçiş garantisi kapsamında yandaş firmalara aktarılacak paraların, virüs salgınıyla mücadeleye kaynak olarak aktarılmasını önerdi. CHP Milletvekili Gürer, Yavuz Sultan Selim ve Osmangazi köprüleri, Avrasya Tüneli ve İstanbul-İzmir ile Kuzey Çevre otoyollarının geçiş garantisi kapsamında yap-işlet-devret modeliyle yapıldığını hatırlattı. Devletin firmalara yolcu garantisi verdiğini, yolcu sayısının garanti kapsamının altında kalması durumunda, hazineden firmalara ödeme yapılması konusunda anlaşma yapıldığını hatırlatan Gürer, “Normal şartlarda bile bu yatırımlar garanti kapsamının çok altında kaldı ve devlet hazineden bu yatırımları yapan firmalara yüklü miktarlarda para ödedi. 2020 yılı bütçesine geçiş garanti bedeli olarak 7.8 milyar lira ödenek ayrıldı. Kamu özel işbirliğiyle yaptırılan yol, tünel, köprü, şehir hastaneleri ve havaalanlarının müteahhitlerine bütçeden yapılan hazine garantili ödemeler bir yıl süreyle ertelenmeli ve garantiler Türk Lirasına çevrilmelidir” dedi.
Ozan Gündoğdu/Birgün