İSTANBUL - Türkiye’de 2022’de kâr rekoru kıran şirketler, iş depremzedelere yardıma gelince kafalarını kuma gömdü. Dev şirketlerin geçen yılki kârı yarım trilyonu geçti. Deprem yardımları ise devede kulak. Birçoğu ölü taklidi yaptı.
Sabah gazetesi ekonomi yazarı Dilek Güngör, deprem felaketini yazdı....
Türkiye asrın felaketini yaşıyor. Şimdiye kadar bu ülkenin sırtından milyarları kazanan sermaye ne yapıyor?
Tamam, 6 Şubat'tan bu yana birçoğu gıdadan akaryakıta, çadırdan battaniyeye kadar pek çok ayni yardımda bulundu. Ama 2022'de kâr rekorları kıran şirketlerin yardımları 'devede kulak' kaldı. 'Türkiye Tek Yürek' kampanyasının olduğu gün gördünüz. Birçoğu ölü taklidi yaptı.
Halbuki, bakıyorsunuz 2022 bilançolarına… Hepsinin kârı arşa değmiş… Bugüne kadar bilanço açıklaması yapan borsadaki dev şirketlerin kârına bakalım.
2022'de 1 milyar liranın üzerinde kâr eden 40 şirket var. (Bir kısmı henüz açıklamadı) Açıklama yapanların kârı yarım trilyon liraya gelmiş durumda. 2021'de kârları 126.7 milyar iken, 2022'de 548.1 milyar liraya çıkmış. Artış yüzde 332.5. Yani enflasyonun beş katı… Peki ya yardımları?
KOÇ VE SABANCI'YA BAK!
Mesela Türkiye'nin iki büyüğü… Sabancı ve Koç… Koç Holding'in toplam deprem yardımları 2 milyar lira. Kârı ne kadar? 2022'de 70 milyar TL. Bir önceki yıla göre kâr artışı yüzde 359.5. Yani holding kârının yüzde 3'ü bile olmayan bir kaynağı depreme ayırdı.
Keza Sabancı Holding... Onlar da gıda, hijyen, barınma, mobil tuvalet konusunda ilk günden harekete geçse de bölgeye nakdi yardım yapmaktan imtina etti. Sabancı Holding'in kârı açıklanmadı ama bankasının kârı belli. Akbank geçen yıl kârını 2021'e göre yüzde 395 artırdı. 60 milyar TL kâr elde etti. Deprem bölgesinde kalıcı çözümlerin hayata geçmesi için yaptığı destek 650 milyon TL. Kârının yüzde 1'i.
SES GELMEYEN DE ÇOK
Sadece Koç ve Sabancı da değil… Anadolu Holding, Doğan Holding, Akfen, Eczacıbaşı, Ciner Grubu, Kıraç Grup, Alarko'nun da onlardan pek farkı yok…
Bu holdinglerin bir kısmı 2022 bilançosunu açıklamadı. O yüzden yardımlarıyla kârlarını mukayese etmek doğru olmaz. Ama 9 aylık bilançolarına baktığınızda, onların da kârı uçuyor.
Misal, Anadolu Holding'in kârı yüzde 177, Alarko'nun yüzde 1.406, Eczacıbaşı Yatırım'ın yüzde 97.5, Doğan Holding'in yüzde 474 artmış. Akfen GYO'nun yüzde 1.468 artmış. Eczacıbaşı bildiğim kadarıyla AFAD'a 100 milyon TL bağışladı.
Toplam desteği de 300 milyon lira. Anadolu Grubu 130 milyon TL destek açıkladı. Akfen AFAD'a 10 milyon TL bağış yaptı. Doğan Holding'in Hepsiburada'nın 5 milyon TL'lik nakdi yardımı dışında bağışını da görmedim. Ciner Grubu'ndan bir tek "100 prefabrik ev yapacağız" açıklamasını hatırlıyorum. Zorlu Holding de devasa şirketlerine karşılık 30 milyon liralık bağışıyla epey gündem oldu...
ÖZEL BANKALAR SINIFTA KALDI
Diğer özel bankalara da bakalım. Onların da Akbank'tan farkı yok. Örneğin, Garanti… 2022'de kârı yüzde 330 artarak 58.5 milyar liraya çıktı. AFAD'a yaptıkları bağış 650 milyon lira.
Denizbank geçen yıl 17 milyar 173 milyon TL kâr açıkladı. Onun da kârı yüzde 384.2 artmış. Denizbank'ın depremzedelere nakdi bağışı 350 milyon TL. Karının sadece yüzde 2'si.
QNB Finansbank'ın kârı da geçen yıl 17.2 milyar TL'yi geçti. Yüzde 338.47 artış var. Yardım miktarını 300 milyon TL'si AFAD'a bağışlanmak üzere 350 milyon TL olarak açıklamıştı. O da kârının yüzde 2'sini ayırdı. Y
apı Kredi Bankası da 52.7 milyar TL kâr etti. Onun AFAD'a bağışı da 580 milyon TL. Özel bankalar içinde en çok nakdi destek -kârına göre düşük kalsa da- İş Bankası'nda.
İş Bankası 2022'de 61.5 milyar TL kâr elde etti. 2021'e göre artış yüzde 357. AFAD'a deprem bölgesi için 1 milyar TL, inşa edilecek deprem konutları için de 1 milyar 750 milyon TL tutarında destek açıkladılar. Kârın yüzde 5'ine yakın.
KAMULAR YARISINI VERDİ
Yine kamu bankaları her dönemde olduğu gibi ellerini taşın altına koydu. AFAD ve Kızılay'a yaptıkları nakdi bağışı o gün açıklamışlardı. Ziraat Bankası 20 milyar TL, Vakıfbank 12 milyar TL, Halkbank ise 7 milyar TL nakdi yardımda bulundu. Üç kamu bankasının bilançosuna bakıldığında kârlarının yarısını deprem bölgesindeki vatandaşlara ayırdıkları görülüyor.
İNŞAATÇILAR DA BANKALARLA AYNI…
İnşaat firmalarının birçoğu bölgeye ilk günlerde iş makinalarını gönderdiler. Allah razı olsun ama bundan sonra en çok o firmaların desteğine ihtiyaç var. Birçoğu 'Türkiye Tek Yürek' kampanyasında İstanbul'da sattıkları bir daire bedelinden bile daha az yardım yaptılar. En azından deprem konutlarına el atmalılar.
ÜLKEYE SAHİP ÇIKIN…
Şimdi size soruyorum. Büyük şirketlerin böyle dönemlerde ilave sorumluluklar alması gerekmez mi? Hepiniz bu kârları bu ülkede kazanmadınız mı? Böylesine büyük bir badireden geçerken ülkeye sahip çıkmak lazım gelmez mi? Gelin, sadece refahı, zenginliği değil zorluğu da paylaşın. Tek Türkiye var.
ŞİRKETLERİ DE HOLDİNGLERİ GİBİ!
Listede büyük holdinglerin şirketleri de var. Bunların birçoğu da Koç'un. Onların da holdinglerinden farkı yok aslında. Arçelik de Aygaz da Tofaş da Tüpraş da geçen yıl kâr rekoru kırdı. Çoğunun nakdi yardımı yok. Ayni yardımları ise açıkladıkları kârların yanında çok düşük..