ABDURRAHMAN BÜYÜKKESKIN
SIDE-MANAVGAT/ANTALYA - Manavgat Belediyesi görüntü kirliliği oluşturan, tarihi ören yerinin tarihi siluetini bozan kaçak yapıların yıkımını sürdürürüyor. Ancak yıkılanların üzerine beton ve demirle yapılan kaplamaların tarihi Side’nin geçmişini kirlettiğini belirtenler “Beton ve demirle kaplama olmaz. Dünyada tarihle iç içe yaşayan tek yer olan Side’nin geleceğini tehlikeye sokuyorlar” dediler.
Her yıl 5 milyon yerli ve yabancı turistin ziyaret ettiği Türkiye turizminin en tanınmış destinasyonlarından olan Antalya Side turizm destinasyonunda Manavgat Belediyesi'nin sivil estetik koruma çalışmaları sürüyor. Osmanlı mimarisi Giritli Osmanlı Cumbalı evlerin estetik dokusu ile tarihi ören yerinde Helenistik, Roma ve Bizans döneminde kalma eserlerin görünmesine engel olan ve silüetini bozan binalar yıkılmaya devam ediyor.
Yaklaşık 7 asır hiç bir yerleşimin olmadığı Side Antik Kentte yerleşim Osmanlı Padişahı 2'nci Abdülhamid Girit Adasında çıkan isyanlar sonucu Giritli Türkleri gemilerle Antalya Limanına getirdikten sonra şehzade oğulları adına kurduğu 4 köye yerleştirir. Birinci kuşak Giritliler 1890 yıllarında Side Antik Kentte kurulan Selimiye (Side) yerleştirilme ile başlar.
1947 yılından bu yana kazı çalışması yapılan Side Antik Kent, üstünde yerleşim ve aktif turizmle iç içe olması ile dünyada tek tarihi ören yeri unvanına sahip bulunuyor.
AKTİF TURIZM ILE YERLEŞIM BIR ARADA
Bir dönem Side Antik Kent Kazı Başkanlığını yapan Anadolu Üniversitesi Öğretim üyelerinden Arkeolog Prof. Dr. Hüseyin Sabri Alanyalı, ''Side Antik Kent dünyada yılın 12 ayı aktif turizm yapıldığı ve yerleşimin olduğu tek tarihi ören yeri. Onun için tarihi ören yerinin altı da üstü de arkeolojik zenginliği olduğu yer'' diye tanımlamıştı.
Manavgat Belediyesi'nin Side'de 2 yıl önce Tarih Gün Yüzüne Çıkıyor Projesi kapsamında başlattığı kaçak, köhne, yıkılmaya yüz tutmuş ve tarihi ören yerinin silüetini bozan yapıları yıkmaya devam ediyor. Side Antik Kentte Osmanlı döneminden kalma 115 Cumbalı Osmanlı evi bulunuyor. Yıkılan binalarda yeni yapımlar Side Antik Kent üçüncü derece arkeolojik SİT alanı olduğu için Side Müzesi Müdürlüğü Kontrolündeki arkeologların gözetiminde yapılıyor. Kazıda gün yüzüne çıkan arkeolojik varlıklar yapılan yeni bina altında kurulan sıcak ve soğuğa dayanıklı camlarla kaplanarak sergileniyor.
BETON VE DEMİRLER İLE KORUMA OLMAZ
Side Selimiye Garden Otel’in Sahibi Mehmet Çelikten, Manavgat Belediyesi'nin görüntü kirliliği oluşturan izbe, kaçak, tarihi ören yerinin tarihi siluetini bozan yapıların yıkılmasını doğru bulduklarını söyledi. Osmanlı'nın son döneminde Giritlilerin yerleştiği yerlerden birinin de bugün Side ismi ile bilinen Şehzade Selim adına kurulan Selimiye köyü olduğunu belirten Mehmet Çelikten, ''' Yıkılan izbe, kaçak ve tarihi ören yerinin siluetini bozan yapılan yıkıldığı yere yapılan binalarda tescilli 115 Cumbalı Osmanlı mimarisi ile bir ilgisi yok. Sadece şekilcilik var. Yeni yapılan binalarda bugün demir ve beton dökülen sütunlar üzerine kaplama yapılar oldu. Bu yeni binalar Osmanlı döneminin Cumbalı evlerinin sivil mimari estetik dokusu ile uzaktan yakından bir ilgisi yok. Sadece makyaj yapılmış. Betonarme üzerine makyaj ile kaplama ile tarih gün yüzüne çıkmaz. ''.diye konuştu.
GEÇMİŞ MİMARİSİ KORUNMALI
Yarım asır Side Antik Kent gün yüzüne çıkarılan eserlerin korunması için ömrünü harcayan merhum Alman Heykeltraş Dietmar Friese’inin oğlu Harun Friese, Side'yi Side yapan diğer turizm destinasyonlarından ayıran özelliğinin tarih, kültür ve arkeolojik zenginliği olduğunu söyledi.
Merhum babası Dietmar Friese'nin ömrünün yarım asrının Side'nin tarihi dokusu ve sivil mimari eserlerinin korunmasına adadığının altını çizen Harun Friese, ''Çocukluğum Side'de babamla gün yüzüne çıkarılan eserlerin restorasyonu, korunması ve estetik dokusunun korunması ile geçti. Osmanlı mimarisini günümüze yansıtan Osmanlı Cumbalı evlerin estetik dokusunun korunmasını çok önemli buluyorum. Yıkılan binalar üzerine beton ve demir arasında yükselen sütunlara kaplama yapılarak Osmanlı döneminin sivil mimari estetik dokusu korunmaza. '''
ESKI SIDE'NIN HALI DAHA ÇOK GÜZELDI.
40 yıldır Side'de ayakkabı boyacılığı yapan 64 yaşındaki Mehmet Yediaylık, Side tarihi çarşı içinde yılın 12 ayı boyacılık yaptığı dükkanların yıkılması ve yerinde yeni binalar görünce hangi dükkan önünde sandığımı koyacağını şaşırdığını söyledi. Mehmet Yediaylık, ''Side'nin muhtarlık dönemi ve ilk belediye başkanı merhum Turgut Şen baba döneminden bugüne kadar ayakkabı boyacılığı yapıyorum. Geçmişte ayakkabı boyacılığı yaptığım turistik işyerlerinin 2 yıldır yıkılıp yenisini yapıldığını görünce çok şaşırıyorum. 40 yıldır Side'de çok değişim oldu. Eski Side'nin hali daha çok güzeldi. '' ifadesinde bulundu.