İSTANBUL - Reuters analizine göre TL'deki yatay seyre karşın Merkez Bankası rezervlerinde son iki haftada oluşan 7 milyar dolarlık kayıp, depremin 'stabil kur politikasını' zorladığına işaret.
41 binin üzerinde yurttaşın yaşamını yitirdiği Kahramanmaraş merkezli depremlerin ardından ekonomi yönetimi, döviz talebini azaltmayı amaçlayan önlemler aldı.
Ancak bankacılar önlemlere rağmen yıkıcı depremin ekonomik sonuçlarıyla kısa vadede döviz politikasında baskının süreceğine dair fikir birliğine vardı. Uzun vadede uluslararası yardımların ise bu baskıyı azaltacak en önemli unsur olduğu ifade ediliyor.
Reuters'ın analizine göre, kur korumalı mevduatta (KKM) yılın en büyük itfalarından birinin depremle aynı zamana denk gelmesi de dövizdeki dengeyi zorlaştıran unsurlardan biri oldu. Depremle eş zamanlı olarak 12 milyar dolar KKM itfa edildi.
KKM'nin yoğun itfaları da dahil kısa vadeli bu etkilerin birkaç hafta daha devam etmesi bekleniyor. Analizde deprem kaynaklı genel etkinin ise daha uzun sürmesinin genel beklentiyi oluşturduğu vurgulanıyor.
Yeni tedbirler gelebilir
Reuters'a konuşan bir bankanın döviz masası yöneticisi, "TCMB uzun süredir ihracat başta olmak üzere sağladığı yeni döviz gelirlerini piyasaya yönlendirerek bir denge oluşturuyordu. Dengede bir yöne kayma olduğunda bu konuya bir düzenleme getirip yeniden bir denge sağlıyordu" diyerek şunları kaydetti:
"TCMB bu dönemde rezervlerini ilk defa kullanmıyor... Ancak rezerv yeterliliği düşük olduğu için bu uzun süre devam ettirilemez. Bu nedenle döviz talebini düşürücü yönde adımların devamını bekliyorum."
TCMB'nin haftalık rezerv kayıpları bankacıların kamu kontrollü olarak tanımladıkları mevcut politika için şaşırtıcı bir durum olmadığı ifade edildi. Ancak bu politikada döviz talebinin, ihracat gibi sürekli döviz geliri sağlayan kanallardan finanse edildiği için de 'sürekli rezerv kaybı' mümkün olmadığı belirtildi.
TCMB dövizde ekonomi yönetiminin istikrarlı olarak nitelediği dengeyi sağlamak için sadece rezervlerine başvurmadığı ancak piyasayı hep organize ettiği ve en büyük oyuncu olduğu bir yapıyı geçen yıldan beri yürütüyor. Bu yapıda ihracat başta olmak üzere ülkeye giren tüm döviz gelirleri doğrudan ya da dolaylı olarak stabil kur olarak adlandırılan sisteme destek oluyor.
Başta enerji olmak üzere ithalat gibi ödemeler ise bu sistemin maliyet tarafını oluşturuyor. Bu süreçte döviz piyasasında da son aylarda keskin hareketler görülmüyor. Hatta Türk Lirası'nın deprem öncesi son işlemden bu yana dolar karşısındaki değer kaybı yüzde 0,2 seviyesinde.
Türk Lirası dolar karşısında tarihi rekor olan 18,88'e oldukça yakın seviyede işlem görüyor.
KKM'nin Şubat itfalarının yarısı tamamlandı
Toplam büyüklüğü 80 milyar dolar olan kur korumalı mevduatın, Şubat ayındaki 21 milyar dolarlık itfasının yaklaşık 12 milyar doları geçen hafta tamamlanırken, bu hafta ve önümüzdeki hafta da itfalar devam edecek.
İlk haftada TCMB rezervi 4 milyar dolar azalarak 125,6 milyar dolara geriledi.
Reuters'ın hesaplamalarına başvurduğu üç bankacı da geçen hafta yaklaşık 3 milyar dolar rezerv düşüşü hesapladı.
Deprem sonrası iki haftada döviz piyasasında artan talep ve bu talebin de TCMB haftalık rezerv kayıplarıyla telafi edildiği verilerde görülüyor.
Artan döviz talebine yönelik önlemler
TCMB bankalardan türev işlemlerini BIST'e taşımalarını ya da maliyetini VIOP'taki ortalama olan yüzde 40'a çıkarmalarını ve ayrıca döviz ve altın işlemlerinde alım ve satım arasındaki farkın açılmasını da istedi. Bazı ülkelerden altın ithalatının yasaklanmasının da planlandığı açıklandı. Tüm bu adımların ortak noktası döviz talebinin azaltılması.
Deprem sonrasında bankalar yurtdışı muhabir hesaplara 2,5 milyar dolar aktarırken, benzer şekilde yüksek enerji fiyatları başta olmak üzere ithalat da aynı hızda devam etti.
Bankacılar öncü verilerden ihracatta, depremin ilk günlerinde günlük 200 milyon dolar civarı kayıplar hesapladı. Elektrik tüketimi ülke genelinde ilk gün yüzde 11 ilk hafta yüzde 7 düşüş kaydetti. Kredi kartı harcamaları ilk haftada yüzde 20'ye yakın düşerken sürecin istihdama ve bütçeye gıda başta olmak üzere ise enflasyona etkileri de izlenmeye devam ediyor.
Dış yardımların destekleyici rolü
JPMorgan depremin bina ve altyapıya verdiği doğrudan hasarın 25 milyar dolar olduğuna dikkat çektiği raporunda, uluslararası yardımların Türk Lirası üzerindeki baskıyı telafi edebileceğini söyledi.
Depremden sonraki ilk haftaya ilişkin açıklanan veriler ve geçen haftaya ilişkin öncü verilerden bankacıların yaptıkları hesaplamalar ilgili dönemde rezerv hareketlerinde belirgin bir dış kaynak girişi göstermedi.
Şu ana kadar Dünya Bankası 2 milyar dolara yakın finansman sağlayabileceğini açıklarken, bankanın finansmanı hangi kanallara sağlayacağı belirsizliğini koruyor.