İSTANBUL-Bundan on yıl öncesine göre şu an havayolları daha fazla meydana uçuyor, daha fazla insan seyahat ediyor ve hepsinden önemlisi daha fazla şehir birbirine havadan bağlanıyor. Direkt uçuşlar artıyor. Bazı havalimanlarına 10 yıl önce günde bir sefer varken, şu an o meydana dünyanın başka şehirlerinden uçuş yapan çeşitli havayolları söz konusu. Türk Hava Yollarının (THY) dünyanın en fazla ülkesine veya noktasına uçan bir şirket haline yükseliş hikayesi de havacılık sektöründeki bu değişime örnek olarak gösteriliyor.
En çok yurtdışı seyahatine çıkanlar İngilizler, en çok yolcu taşıyanlar ise ABD’deki havayolları. Özellikle ABD iç hat yolcu trafiği ve bu ülkedeki havayolu kullanma alışkanlığı ülkenin şirketlerini zirveye taşıdı. Birleşik Arap Emirliklerinden (BAE) Emirates Havayollarının merkezi Dubai’nin HUB havalimanı olarak dünya haritasındaki konumu dikkat çekiyor. THY’nin HUB’ı İstanbul Havalimanı ise önümüzdeki yıllarda kendisini hissettirecek merkez olarak adından bahsettiriyor.
Havacılık sektörü yolcularıyla, kargo kapasiteleriyle ve ek gelirleriyle büyüyor. Bir yandan da dünyada refah seviyesi yükselirken, alım gücü artıyor. Diğer taraftan ülke ekonomileri gelişiyor. En fazla uçan milletlere gelince İngilizler ilk sırada yer alıyor. Tablo şöyle:
En fazla seyahat eden milletler
1) İngiltere (126.2 milyon)
2) ABD (111.5 milyon)
3) Çin (97 milyon)
4) Almanya (94.3 milyon)
5) Fransa (59.8 milyon)
Sektörün genişleyip, büyümesinde teknolojik gelişmelerin etkisi ilk sırada yer alıyor. Uçaklar, yakıt verimliliği sağlayan yeni tasarım kanatlara kavuştu, yeni jenerasyon motorlarla çok daha az yakıt tüketir oldular. Kompozit gövdeli uçaklar daha uzun aralıklarda, daha kısa süren ve daha az maliyetlerle bakım/onarım hizmeti almaya başladılar. Çevreyi daha az kirleten, karbon salınımı öncekileri göre daha az olan yeni nesil motorlarla daha sessiz gerçekleşen uçuşların maliyetleri de yavaş yavaş aşağıya inmeye başladı. İnsanların refah seviyesi de bir yandan yükselince havacılık sektörü istikrarlı büyümesini sürdürdü.
Kompozit gövdeli Boeing 787 ve Airbus 350 modelleriyle başlayan verimli uçuş rekabeti, bu modeller için geliştirilen teknolojik gelişmelerin diğer eski modellere de uygulanmasıyla havayollarının yolcu/kilometre başına maliyetleri de düştü. Bilet fiyatları aşağı inmeye başlayınca insanlar daha fazla uçmaya yöneldi. Böylece birbirine bağlanan şehir sayıları ve dolayısıyla direkt uçuşlar arttı.
Yeni nesil kompozit gövdeli 787 ve 350 modeller, eski nesil geniş gövdeli uçakların yerlerini uçuş verimliliği sağlayarak almaya başlamasıyla sihirli gelişmeler ortaya çıktı. İstanbul Havalimanı gibi transit uçuşlara ev sahipliği yapan merkez (HUB) havalimanlarının yükü azaldı. Büyüme trentleri düştü. Point to point (noktadan noktaya) direkt uçuşlarda artmaya başladı.
Şu an havayolları her zamankinden daha fazla insanı ve yeri birbirine bağlıyor. Uçma özgürlüğü her zamankinden daha erişilebilir. Hafta içinde IATA 2018’in rakamlarını açıklandığında havayollarının gelirlerinin düşeceği ön görülen
Güney Kore Seul’de gerçekleşen ve benim de katıldığım IATA toplantısında konuşulanları hatırlardım. Öyle görülüyor ki artan talep sektörü canlandıracak. Uçak seyahatlerindeki yolcu sayısı artışının yükselişi rakamlara da yansımış.
Yılda 5 milyar insan uçacak
Havacılık sektöründeki yükselişe bakılırsa 2020 yılında 5 milyar insan havayoluyla seyahat edecek. IATA, 2018 yılında 4,4 milyar yolcu uçakla seyahat ettiğini kesin rakamlarla teyit etti. Bu sayı, 2017 yılına göre yolcu sayısında yüzde 6,9 oranında artış anlamına geliyor. Yolcu doluluk oranında ise yüzde 81,9 seviyesine ulaşılarak rekor kırılmış. En fazla yolcuyu, Asya-Pasifik bölgesi merkezli havayolları taşımış (yüzde 37,1) bunu yüzde 26,2 ile Avrupalı havayolları ve yüzde 22,6 ile Amerikalı havayolları takip ediyor. Bu tablo 20 yıl önce çok daha farklıydı. Kuzey Amerika’nın havacılıkta ciddi ağırlığı söz konusuydu.
Direkt uçuşlar artıyor
2018 yılında, 2010 ile kıyasla akaryakıt sarfiyatında yüzde 12 oranında tasarruf sağlanmış. Petrol fiyatlarının yüksek rakamlarda olması havayollarının stratejilerini önemli ölçüde etkilese dahi yeni tasarım uçaklarla seyahatler daha da ucuzluyor. Bu zaman zarfında yaklaşık 22 bin şehir birbirlerine direkt uçuşla bağlanmış. 2018’deki direkt bağlanma sayısı 2017 yılına göre bin 300 adet daha artmış. 1998 yılında ise havadan birbirine direkt bağlanan şehir/meydan sayısı 10 bin 250 adetmiş. İki kattan daha fazla bağlanma söz konusu. Bu rakamın yukarı çıkmasında Avrupa bölgesinden en ciddi katkı sağlayan havayolu ise THY. Bu duruma kısa süre önce Seattle’da katıldığım toplantıda Boeing yetkilileri de dikkat çekmişti.
En büyük havayolları
ABD’den American Airlines, Delta, United ve Southwest, Körfez bölgesinden ise Emirates Airlines kilometre başına en çok yolcu taşıyanlar arasında yer alıyor. Uçak sayısı, taşınan yolcu sayısı veya uçulan nokta sayısından ziyade IATA, sektörü değerlendirip, mukayese yaparken en önemli kriter olarak ‘uçurulan ücretli yolcu/kilometre’ parametresiyle hareket ediyor. Tabi havayollarının iş modellerine göre bu kriter farklılık gösterebiliyor. Mesela 290 IATA üyesi arasında 52 şirket kendisini ‘Düşük Maliyetli Havayolu’ olarak tanımlamış. İş modeline kriterlerin de dikkate alınması gerektiğini vurgulayalım. IATA’nın bu kriterine göre ilk 5 havayolunun 4’ü ABD’den.
‘Uçulan Yol/Kilometre’ kriterine göre en büyük 5 havayolu:
1) American Airlines
2) Delta Air Lines
3) United Airlines
4) Emirates Airlines
5) Southwest Airlines
En yoğun havalimanı çiftleri (Dış Hat)
(Karşılıklı En Yoğun Direkt Sefer Yapılan Dış Hat Meydanları)
1) Hong Kong – Taipei Taoyuan (5.4 milyon, - yüzde 0.4)
2) Bangkok Suvarnabhumi – Hong Kong (3.4 milyon, + yüzde 8.8)
3) Cakarta Soekarno-Hatta – Singapur Changi (3.2 milyon, - yüzde 3.3)
4) Seul Incheon – Osaka Kansai (2.9 milyon, + yüzde 16.5)
5) Kuala Lumpur – Singapur Changi (2.8 milyon, +yüzde 2.1)
İki meydan arası rekor trafik
Güney Kore’nin başkenti Seul’daki havalimanından sonra ülkenin ikinci büyük meydanı ülkenin en büyük adası olan Jeju’da yer alıyor. Adayla aynı ismi taşıyan uluslararası havalimanı, 1968 yılında hizmete girmiş ve 30 milyon civarında yolcuya hizmet ediyor. Ancak bu havalimanını öne çıkaran ise Seul’daki ikinci meydan Seul Gimpo-Jeju arasındaki iç hat trafiğinin yüksekliği. Hatta dünyadaki tüm iç ve dış hat dahil edildiğinde, dünyada iki meydan arasında bu denli yoğun yolcu trafiğine yaklaşan ikinci bir hat söz konusu değil.
En yoğun havalimanı çiftleri (İç Hat)
(Karşılıklı En Yoğun Direkt Sefer Yapılan İç Hat Meydanları)
1) G. Kore: Jeju – Seoul Gimpo (14.5 milyon, +yüzde 7.6)
2) Japonya: Fukuoka – Tokyo Haneda (7.6 milyon, +yüzde 0.9)
3) Australya: Melbourne – Sydney (7.6 milyon, -yüzde 2.1)
4) Japonya: Sapporo – Tokyo Haneda (7.3 milyon, -yüzde 1.5)
5) Çin: Pekin Capital – Şanghay (6.4 milyon, +yüzde 0.4)
3 Sac Ayağı: İç, Dış, Transit
Türk Hava Yollarının sloganı ‘En çok ülkeye uçan havayoluyuz.’ Milli havayolu dünyanın en çok ülkesine uçmakla beraber ismini hiç duymadığınız yerlere bayrağımızı taşıyor, ama daha önemlisi bu ülkeleri de dünyaya geniş ağıyla bağlıyor. Mesela Port Noire isimli Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nin ikinci büyük şehrine de uçmaya başladı. THY’nin Afrika’daki 58’nci uçuş noktası oldu. Milli havayolu 10 yıl önce haftada sadece 4 bin uçuş yapıyordu ve filosunda 154 uçak vardı. Yılda 21,5 milyon yolcu taşıyordu. Şu an ise 339 uçağı var ve haftada 10 bin uçuş yapıyor. Yılda 72,5 milyon yolcu taşıyor.
THY dünyada 12’nci en geniş filoya sahip havayolu ve iç hat kazancında dünya 4’üncüsü olarak dikkat çekiyor. Güçlü iç hat pazarı, geniş dış hat ağı ve beraberinde gelen transit bağlantılarıyla 3 ayağı da güçlü. En fazla noktaya uçmak, yolcusunu dünyaya en iyi şekilde ulaştırmak anlamına da geliyor.
En çok ülkeye uçan 10 havayolu
1-THY 125 ülke
2-Lufthansa 106 ülke
3- Air France 85 ülke
4- Etiyopya Havayolları 85 ülke
5- Katar Havayolları 83 ülke
6- Emirates 77 ülke
7- British Airways 75 ülke
8- United Airlines 73 ülke
9- KLM 66 ülke
10- Delta 57 ülke