ABDURRAHMAN BÜYÜKKESKİN
SİDE/ANTALYA- Dünyaca ünlü ressam Leonardo Da Vinci'nin 3 yılda yaptığı Hz. İsa'nın havarileriyle yediği ''Son Akşam Yemeği” adlı tablosu Side’de ipek halılara dokunuyor. Paris Louvre Müzesi’nde sergilenen ‘Mona Lisa’ tablosunun ressamı olan Leonardo Da Vinci'nin ''Son Akşam Yemeği” ya da “Son Yemek” tablosu 15. yüzyılda Milano'da Leonardo da Vinci tarafından Duke Lodovico Sforza'nın isteği üzerine yapılmış fresktir. Hıristiyan inanışına göre, İsa Mesih'in Romalı askerlerce tutuklanmasından bir gün önce havarileriyle yediği son akşam yemeğini ifade ediyor.
Side’de Umar Halıcılığın Sahibi Hayri Umar, Avrupalı turistlerin dini tabloların işlendiği halılara büyük ilgi gösterdiğini belirterek “Hristiyanlığın ikonalarını halılara yansıtıyoruz. Halı ustalarımızın herbiri birer Da Vinci oldu. Artık bu tabloları ezbere yapıyorlar. Türk halı ustalarının el hüneri ile ünlü ressamın çizgileri birleşince kendimize yeni bir pazar yarattık” dedi.
Leonardo di ser Piero da Vinci 15 Nisan 1452’de doğmuş, 2 Mayıs 1519’da ölmüştür. Rönesans döneminde yaşamış İtalyan hezârfen, döneminin önemli bir filozofu, astronomu, mimarı, mühendisi, mucidi, matematikçisi, anatomisti, müzisyeni, heykeltıraşı, botanisti, jeoloğu, kartografı, yazarı ve ressamıdır.
En tanınmış yapıtları Mona Lisa (1503-1507) ve Son Akşam Yemeği’dir (1495-1497). Rönesans sanatını doruğuna ulaştırmış, yalnız sanat yapısına değil, çeşitli alanlardaki araştırmaları ve buluşlarıyla da tanınan, dünyanın gelmiş geçmiş en büyük sanatçılarından ve dehalarından biri kabul edilir.
İstanbul'da Osmanlı'nın hüküm sürdüğü 16'ıncı yüzyılda, dönemin Sultanı II. Bayezid, Haliç üzerinde yolcuların geçmesi ve eşya nakli için bir köprü yaptırmak istedi.
O dönemde İtalya'da yaşayan ancak ünü sınırları aşan Leonardo da Vinci, insanlığa faydalı olacak işlere imza atıyordu. Osmanlı sultanının köprü yaptırma isteğini duyan Da Vinci, bu fikri hayata geçirmek istediğini bir mektupla II. Bayezid'e iletti.
Leonardo, kaleme aldığı bu mektupta, çarkları rüzgârla dönen bir değirmenden ve gemilerin suyunu boşaltmaya yarayan bir tulumbadan söz etmişti. Ardından ise asıl konuya, yani Galata ile tarihi yarımada arasında kurulacak bir köprüden bahsetmişti.
Da Vinci, Sultan II. Bayezid'e hitaben şu sözleri kaleme almıştı:
"Acizleri, efendimizin Galata'dan İstanbul'a bir köprü kurdurmak için teşebbüse geçtiklerini işittim. Lakin bu işe ehil bir kimse bulamadıklarını öğrendim. Bu işten anlayan kulunuz, arzularınızı gerçekleştirebilir. Köprü, yüksek bir kemer üzerine kurulacaktır. Fakat bu kadar yüksek kemerli bir köprü üzerinden kimsenin geçmek cesaretini gösteremeyeceğini düşündüğüm için kenarlarını tahta parmaklıklarla örteceğim. Kemeri, o kadar yüksek tasarlamamın sebebi, altından yelkenlilerin rahatça geçebilmeleri içindir.
Efendimiz Hazretleri irade buyururlarsa, Anadolu sahiline kadar uzayacak, gerektiğinde açılır kapanır bir köprü dahi inşa edebilirim. Burada su daima hareket halinde olduğundan kenarların aşınmaması için bir çare düşündüm. Bununla su akıntısı dirsek ve kenarlara zarar vermeyecektir. İnşallah Sultan Hazretleri, bu aciz kulunun sözlerine inancını bağışlar da onu her zaman hizmetlerinde görmeyi arzular ve cevap vermek lütuflarını esirgemezler." Belgenin sonunda "Bu mektup temmuz ayının üçünde yazılmış ve yazılış tarihinden dört ay sonra ele geçmiştir" kaydı bulunuyor. Bu mektubun tercümesi Topkapı Sarayı'nda bulunuyor.
Paris Institut de France kütüphanesinde bulunan "Leonardo Kodeksi"nde sanatkârın el yazısını içeren bir köprü taslağı yer alıyor.
Bu taslağın, Galata ile İstanbul arasına yapılması planlanan köprüye ait olduğu tahmin ediliyor. Taslağın tarihi, kodekste 1502-1503 olarak gösterilmiş olduğundan, mektubun da Osmanlı Sarayı'na bu tarihlerde gönderilmiş olduğu düşünülüyor.
Taslakta yer alan bilgilere göre, köprünün genişliği 25 metreden fazla. Su seviyesinden yüksekliği 41 metreyi geçiyor; uzunluğu ise, 350 metreyi buluyor. Köprünün altında gemilerin geçmesi için bir de büyük bir kemer yer alıyor.
BOĞAZ ÜZERİNE DE BİR KÖPRÜ KURMAYI ÖNERMİŞTİ
Mektupta, Da Vinci'nin sadece Haliç'e köprü planıyla yetinmediği, Boğaz'a da açılıp kapanan bir köprü kurmayı önerdiği görülüyor. Bu plan, Boğaziçi için düşünülmüş, tarihteki ilk köprü tasarımı olabilir. Bu mektuba, herhangi bir cevap verilip verilmediği de bilinmiyor; ancak Leonardo'nun tekliflerinin olumlu karşılanmadığı da bir gerçek.
DA VINCI’NIN TEKLİFİ NEDEN REDDEDİLDİ?
Osmanlı döneminde, Batılı mühendislerin ve bilim insanlarının Müslüman olmadan istihdam edilebilmeleri 18. yüzyılda mümkün olabildi. Bu mektubun Türkçeye çevirisinin başlangıcında Leonardo'dan söz edilirken "kâfirin gönderdiği mektup" ibaresi kullanılıyor. Projenin gerçekleştirilmeme sebebinin, Leonardo da Vinci'nin gayrimüslim olup olmadığı ile alakası tam olarak bilinmiyor.