Mübadelenin 100. Yılında Antalyalı Giritliler Side'de buluştu

Abdurrahman Büyükkeskin
Side-Manavgat/Antalya - 100 yıl önce imzalanan nüfus mübadelesi sırasında hayatını kaybeden Girit mübadilleri, Side’de denize karanfil bırakılarak anıldı. Antalya Giritliler Derneği ve Manavgat Belediyesi’nin işbirliğiyle düzenlenen anma törenine, yüzlerce Giritli katılarak atalarını dualarla yad etti.

YÜZLERCE GİRİTLİ SİDE’YE GELDİ

Türkiye ve Yunanistan nüfus mübadelesinin 100. yılı dolayısıyla Antalya Giritliler Derneği ve Manavgat Belediyesi işbirliğinde Side’de anma töreni düzenlendi. Anma programına Antalya Giritliler Derneği Başkanı Cem Çon, Nazilli İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi, Siyaset Bilimi Ve Kamu Yönetimi Bölümü Siyaset Ve Sosyal Bilimler Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Tuncay Sepetçioğlu, Mersin Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Fahriye Emgilli, Manavgat Belediye Başkan Yardımcıları Mustafa Ceylan, Hakime Yılmaz, STK temsilcileri, muhtarlar ve Antalya’dan otobüslerle gelen 100'ü aşkın Giritli katıldı. Tören 16.30’da Side Meydanı’nda Atatürk heykeli önünde Saygı Duruşu ve İstiklal Marşı okunmasıyla başladı.ÇON; “GÖÇ ÇOK ACI BİR OLAY”

Saygı duruşunda konuşan Antalya Giritliler Derneği Başkanı Ali Cem Çon, “30 Ocak 1923 tarihi, Türkiye ile Yunanistan arasında yapılan nüfus değişiminin, bilinen ismiyle nüfus mübadelesi anlaşmasının 100. Yıl dönümü. Bu antlaşma ile birlikte 1.2 milyon Hristiyan, kendi ülkelerine dönerken 500 bin Girit Türkü atalarımız da Yunanistan’dan Türkiye’ye dönmüştür. Göç, oldukça acı bir olay. O tarihlerde yaşamını yitirmiş pek çok mübadil insanımızın olduğunu biliyoruz. Biz de yitirdiğimiz atalarımızı, Ulu Önderimiz Atatürk’ün huzurunda saygı duruşu yaparak ve denize karanfil bırakarak anmak istedik. Allah rahmet eylesin, ruhları şad olsun. Mübadeleyi hem bilimsel hem de insani boyutlarıyla ele alarak sizlere anlatmak için gelen Doç. Dr. Fahriye Emgilli ve Doç. Dr. Tuncay Sepetçioğlu’na da teşekkür ediyoruz. Ayrıca böylesine tarihi bir günde Girit Türklerinin önemli bir yerleşim bölgesi olan Antik Side’nin kapılarını açarak bizi yalnız bırakmayan Manavgat Belediyesi Başkanı Şükrü Sözen’e de sonsuz teşekkürlerimizi sunarız” dedi.

DENİZE KARANFİL BIRAKARAK ANDILAR

Anma töreni sonrasında katılımcılar, Side Limanına inerek, mübadele sırasında hayatını kaybeden ataları anısına denize yüzlerce karanfil bıraktı. Karanfil bırakılması sırasında oldukça duygusal anlar yaşandı. Kimi Giritliler, atalarına dualar okuyarak yad etti. Ardından Manavgat Belediyesi’ne ait faaliyet gösteren Girit Kahvesi’ne geçilerek ikram edilen çay ve kahveler hep birlikte içildi.

DOÇ. SEPETÇİOĞLU, “DUL KADIN ve ÇOCUKLARIN DRAMI”

Daha sonra katılımcılar, Side Kültürevi’ne geçerek, Doç. Dr. Tuncay Sepetçioğlu ve Doç. Dr. Fahriye Emgilli’nin konuşmacı olarak katıldığı “Girit Tarihi ve Göç-Antalya'da Eski Giritliler” konulu konferansa katıldı. Görseller eşliğinde düzenlenen konferansta konuşan Doç. Tuncay Sepetçioğlu, Side’deki buluşmaya vesile olan dernek yönetimine, belediye meclis üyesi Ali Sırcan’a ve Belediye Başkanı Şükrü Sözen’e teşekkür etti. Sepetçioğlu konuşmasında Giritlilerin Türkiye'nin dört bir yanına dağıldığını belirtirken, şartların da oldukça ağır olduğunu söyledi. Sepetçioğlu, “Girit’ten kaçarak gelenlerin çoğunluğu dul kadınlardır. Örneğin İzmir’e gelen 109 hanenin reisi kadınmış. Bu durum, Girit’te ağır şeylerin yaşandığını gösteriyor. Eşleri ölen kadınlar, çocuklarıyla birlikte kaçmışlar. Türkiye'de Giritli kadın ve yetimler için genelge yayınlanmış. Giritli kadının evlendirilmesi, çocukların yatılı mekteplere gönderilmesi ya da bazı evlere hizmetçi olarak yönlendirilmesi genelgede yer almış. Giritliler, Adana, Hatay, Mersin, Antalya, Manavgat Aksu, Alanya gibi bölgelere yerleşmiş. Konya Valisi Mehmet Ferit Paşa, Antalya’ya gelen Girit muhacir sayısının 5000’e yaklaştığını açıklamıştır. Giritlilerin yaşayabilmesi için planlı yerleşmeler yapılmış. Antalya, Alanya, Serik Manavgat’ta yerleşen Giritli sayısı 3800’e ulaşmış. Serik’te 234 muhacir, Şarampol’de 417, Alanya’da 190, Boğazkent civarında 290, Side Selimiye’de de 44 hanede 166 muhacir ilk etapta yerleştirilmiş. Antalya merkezde hanlarda, mescitlerde, camilerde Giritliler olduğu da bilinmekte. Okuma yazma bilenler memuriyete atanmıştır” diyerek göçe dair verilerle tanıtımını gerçekleştirdi.

EMGİLLİ; “HER GÖÇ KİŞİSEL TRAJEDİDİR”

Doç. Dr. Fahriye Emgilli ise, göçe maruz kalan Türklerin yaşadığı sıkıntıları anlattı. Doç. Dr. Emgilli, “Mübadiller, acaba hangi acıları yaşadılar, hayata tutundular. Nasıl meşakkatli yollardan geçtiler. Hiçbir göç mutlu değildir, her göç kişisel bir trajedidir. Geride bırakmanın, eksilmenin duygusudur. Nüfus mübadelesi sözleşmesiyle Türkiye’den 1.2 milyon civarında Rum mübadilin göç ettiği, Türkiye’ye de 500 bin civarında mübadilin Yunanistan ve diğer adalardan göç ettirildiğini biliyoruz. Mübadiller Kandiye, Resmo ve Hanya limanlarından zor şartlarda göç etmiştir. İki toplumun yaşadığı karşıtlık zorlukları getirmiştir. 1923 Kasım 29’da Girit adasından ilk kafile Erdek Limanına çıkarılmış. 30 bin civarında Giritli Müslüman Türkiye'ye yerleştirilmiştir. Giritliler Türkiye'de Ayvalık, Mersin, Adana, Tarsus, Antalya, Darıca, Güllük, Bodrum, İzmir gibi sahil şeritlerine yerleştirilmiştir. 4700 mübadil Antalya’ya yerleştirilmiştir. Yolculukları 10 gün sürmüş. Gemilerde ölümler yaşanmış. Hastalık riskine karşı, ölüler denize atılmak zorunda kalmış. Kimi bebeği öldüğü halde iki gün saklayarak memurlara göstermemeye çalışmış. Zorluk içinde gelen mübadilleri Antalyalılar nazikçe karşılamak için büyük çaba harcamış” dedi.