TRABZON HAVALİMANİ'NIN UÇAK KAZASINDA SUÇU NE?

Ülkemizin en büyük özel havayolu şirketi olan Pegasus'un, TC-CPF tescil kodlu Boeing 737-800 tipi uçağının Trabzon Havalimanı'nda pist dışına savrulması gündemi meşgul etmeye devam ediyor.

Kazayla ilgili son gelişmeleri verdikten sonra, Meydanın bu kazadaki rolünü mercek altına alıp, yetkili kurumun görüşlerini aktararak, konuya noktayı koymak isterim. Uçak, pistten çıkıp denize doğru başaşağı kaydığı için, aluminyum ve titanyumdan imal edilen gövdesi burkulmuş ve hasar görmüştür. Pegasus’un malı olmayıp, yabancı bir lessor’a (kiraya veren) ait uçağın, sigorta şirketiyle varılan teknik mutabakatla artık uçamayacağı ve havacılık deyimiyle Total Lost olduğunu öğrendik. Ayrıca biri denize uçan, diğeri de çalışır halde toprağa çarptığı için Overhaul’a (Bakım, elden-gözden geçirme) girmesiyle motorların uçabilirliği veya kal olup olmadığı ortaya çıkacak. Bunun yanı sıra uçaktaki tüm parçaların kalibrasyona sokulup, yeniden sertifikasyonla kullanılması mümkün olabilir. Ancak, bu parçaların üzerine “Kaza geçirmiştir” ibaresi yazılacağından, ciddi şirketlerin bu parçaları kullanmayacağı da bir gerçek. Sigorta şirketi, mal sahibine poliçe bedelini ödeyip, uçak üzerinde söz sahibi olacak. Motorlar ve parçalar alındıktan sonra geriye kalan gövdeye de Trabzon Belediyesi kütüphane yapmak için talip oldu. Sonuçta can kaybı ve yaralanma olmayan bir kaza meydana geldi. Yolcular ve mürettebat korku yaşadı, ruhsal tahribata uğradılar. Pegasus’un filosu eksildi, şirket zarar gören itibarını, kazanın nedeni kesin olarak belli olmadığı halde onarmak için krizi sağlıklı bir şekilde yönetti.

Şimdi asıl mesele, kazaya Trabzon Havalimanı’nın fiziki ve teknik şartlarının neden olduğu, özellikle bazı kesimler tarafından sıkça dile getirildi. Baştan beri, bu kazada havalimanının bir kusuru olmadığına inandığım için, konu hakkında en doğru ve en geçerli bilgileri Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) Genel Müdürlüğü kaynaklarından aldım. Sorularıma verilen cevapların objektif olarak değerlendirilmesiyle doğruyu bulacağımıza inanıyorum.

1. Trabzon Havalimanı'nın tarihçesi nedir, kuruluş yeri, coğrafi ve fiziki açıdan yanlış bir seçim midir?

Trabzon Havalimanı 1957 yılında “Hava Meydanı” olarak trafiğe açılmış olup 29.11.1995 tarihinde Genel Müdürlüğümüz Yönetim Kurulunun 503 sayılı kararı ile Havalimanı statüsüne kavuşturulmuştur. Trabzon Havalimanı 2017 yılı boyunca 29.098 uçağa ve 4.153.532 yolcuya hizmet vermiştir. (2017 Aralık ayı itibariyle kesin olmayan veridir.)

2. Genişliği, uzunluğu, eni ve banket eni kaç metredir. Standartlara uygun mudur? Bu havalimanının Karayoluna ve denize olan uzaklığı (60m. kriteri var mıdır?) yeterli mesafede midir? Söz konusu bu güvenlik sahaları genişletilebilir mi?

Trabzon Havalimanının pist genişliği 2640x45 metre olup, banket genişliği 7,5 metredir. Pistin eni ve boyu standartlara uygun olmakla birlikte oluşturulması gereken güvenlik alanları, standartları (ideal olan mesafeleri) tam olarak karşılamamaktadır. Ancak dünyadaki tüm havalimanları incelendiğinde Trabzon Havalimanı gibi standartları tam olarak karşılamayan pek çok havalimanı olduğu görülecektir. Bu konuda, üyesi olduğumuz Uluslararası Sivil Havacılık Kuruluşu ICAO’nun (International Civil Aviation Organization) kuralı şöyledir; ICAO tarafından belirlenen standartlara ve önerilen uygulamalara uyum sağlanır. Şayet uyum sağlanamayan bir durum var ise bu husus sektöre duyurulur. Trabzon Havalimanı fiziki özellikleri Havacılık Bilgi Yayınları ile (AIP’de) tüm sektörün bilgisi dâhilindedir. Bugüne kadar da havalimanında, havalimanı topoğrafyası veya fiziki özellikleri nedeni ile herhangi bir kaza meydana gelmemiştir.

3. Pegasus uçağının pistten çıkmasına, havalimanının uzunluk, genişlik ve banket genişliğinin olumsuz bir etkisi olmuş mudur?

Kaza Araştırma ve İnceleme Kurumu Uzmanlarının nihai raporu sonrasında kazaya sebep olabilecek hususlar ortaya konulacaktır. İlk değerlendirmelere göre uçağın piste teker koyduktan sonra sol motorunun durduğu, sağ motorunun çalışmaya devam ettiği, bu hususun uçağın pistin sol taraflarına kaymasına neden olduğu, uçağı kullanan pilotun ‘go to’ düğmesine bastığı, bunun da uçağa hız kazandırarak pist dışına kaymasında etken olduğu yönünde bilgilere ulaşılmıştır. Ancak kesin sonuçlar kaza kırım ekibinin nihai raporu sonrasında netlik kazanacaktır.

4. Trabzonspor Tesisleri'nin kamulaştırılması ile buraya zemin yükseltilerek ikinci bir pist yapılabilir mi, bu mümkün mü, rantabl olur mu?

Bu husus, teknik olarak mümkün olmakla birlikte bu konu daha önceki yıllarda da Alt Yapı Yatırımlar Genel Müdürlüğü ve Kuruluşumuz teknik ekiplerince incelenmiş; mevcut tesislerin kamulaştırılması, iki pist arasında olması zorunlu olan mesafe, yeni pistin genişliği ve yeni pist için oluşturulması gereken şerit saha genişliği ile bu alanların Trabzon havalimanı mevcut seviyesine (denizden 25-30m.) yükseltilmesinin maliyetinin çok yüksek meblağlara ulaşacağı görülmüştür.

5. Trabzon Havalimanı'nın taşınması söz konusu olabilir mi? Bu maddi olarak nasıl bir fatura çıkarır. Trabzon’da böyle bir yer var mı?

Bu konu da Genel Müdürlüğümüz teknik ekiplerince incelenmiş olup; yörenin topoğrafik yapısı ve uluslararası standartlarda Trabzon iline yakışır bir havalimanının yapılabileceği bir alanın, Trabzon şehrinden yeterince uzaklaşmadan bulunamadığı görülmüştür. İncelenen yerler mevcut havalimanından daha iyi koşullar sunamamıştır. (Havalimanına yer seçimi yapılırken; alanın topoğrafik yapısı, zeminin deniz seviyesinden yüksekliği, o yükseklikteki bir zeminde orta ve büyük gövdeli uçak için ihtiyaç duyulacak iniş kalkış mesafeleri, pistin yan taraflarında ve uzantısında oluşturulması gereken yüzeyler için ihtiyaç duyulan alanlar, o piste hizmet verecek elektronik sistemlerin topoğrafyadan dolayı çalışıp çalışmayacağı, civarda bulunan enerji nakil hatları, rüzgâr santralleri gibi çok çeşitli kriterler, ICAO kriterleri gereğince dikkate alınacaktır. Karadeniz Bölgesi coğrafi koşulları nedeniyle havalimanı yapımına cevap verecek sınırlı alanlara sahiptir. Bu da konunun önündeki en büyük engeldir.

6. Ordu-Giresun Havalimanı hizmete girmişken, Rize-Artvin ve Bayburt-Gümüşhane Havalimanlarının yapımı gündemde iken Trabzon Havalimanı ile ilgili olarak bir taşınma, genişletme, ikinci pist söz konusu olabilir mi?

İhtiyaç ve koşullara göre değerlendirilecek bir husustur.