CNN — Suriye'deki iç savaş, yeni bir muhalif koalisyonun ülkenin ikinci büyük şehri Halep'e düzenlediği ani saldırının ardından yeniden ilgi odağı haline geldi.

Bu harekat, muhalif güçlerin 2016'dan bu yana Halep'te ilk kez toprak ele geçirmesi anlamına geliyor ve resmen sona ermeyen bir savaşın çıkmazını ortadan kaldırıyor.

300.000'den fazla kişinin ölümüne ve yaklaşık 6 milyon mültecinin ülke dışına çıkmasına neden olan yeniden başlayan çatışmanın bölge genelinde ve ötesinde de geniş çaplı etkileri bulunuyor.

İşte bilmeniz gerekenler.

Suriye'deki iç savaşta neler yaşandı?

Arap Baharı'nın zirve yaptığı 2011 yılında, demokrasi yanlısı göstericiler Suriye'de otoriter Devlet Başkanı Beşşar Esad'ın devrilmesini talep ederek sokaklara döküldüler.

Protestocular ölümcül güçle karşılandı. Esad'ın güçleri demokrasi yanlısı hareketi ezerken, küçük organik milislerden ve Suriye ordusundan bazı firarilerden oluşan silahlı bir muhalefet oluşmaya başladı.

Merkeziyetçi olmayan, farklı ideolojilerden oluşan ancak ortak hedefleri Esad'ı devirmek olan muhalif güçler, komşu Türkiye'nin yanı sıra bölge devleri Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri ile ABD gibi dış güçler tarafından çeşitli biçimlerde desteklendi.

Hükümet karşıtı güçler büyüdükçe, Suriye'nin müttefikleri İran ve Rusya desteklerini artırdı. Karada, İran Devrim Muhafızları ve Lübnanlı vekili Hizbullah silahlı isyancı gruplarla savaşmaya yardım etti. Gökyüzünde, Suriye Hava Kuvvetleri Rus savaş uçakları tarafından desteklendi.

El Kaide de dahil olmak üzere aşırı İslamcılar Suriye'ye ilgi gösterdiler ve cihatçıların müdahil olmasından hoşlanmayan ılımlı Suriye muhalefetiyle ortak bir amaç güttüler.

Ancak 2014'te aşırılıkçılar egemen oldu ve IŞİD ülke genelinde yayılmaya başladı. Suriye'nin kalıcı bir terör yuvası olacağından korkan ABD liderliğindeki uluslararası bir koalisyon, Suriye rejimiyle yüzleşmeden grubu ortadan kaldırmaya odaklanarak devreye girdi.

ABD'nin Kürt savaşçılardan oluşan ortağı Suriye Demokratik Güçleri (SDG), IŞİD'e karşı savaşarak grubun toprak varlığını fiilen sona erdirdi.

Rusya ve Türkiye, 2020 yılında muhaliflerin elinde kalan son il olan İdlib'de ateşkes sağlanması ve ortak devriyelerle bir güvenlik koridoru kurulması konusunda mutabakata varmıştı.

O zamandan beri büyük bir alevlenme olmadı ancak Suriye hükümeti hiçbir zaman topraklarının tamamını geri alamadı. Ve Halep'teki olayların gösterdiği gibi, silahlı direniş hiçbir zaman ortadan kalkmadı.

Peki, çatışma neden şimdi yeniden alevlendi?

Saldırı, isyancıların "Askeri Harekat Komutanlığı" adı altında yeni bir koalisyon oluşturmasının ardından Çarşamba günü başladı.

Halep dışındaki köylere hızla yayıldılar ve bölge sakinleri artık şehrin büyük bir bölümünün kontrolünü ele geçirdiklerini, yolda çok az direnişle karşılaştıklarını söylüyorlar.

Savaşçılar, işgal altındaki toprakları kurtarmaya çalıştıklarını ve hükümet güçleri ile İran yanlısı milis gruplarının artan saldırılarına yanıt verdiklerini söylüyor.

İsyancılar, kilit müttefiklerinin yoğun olarak diğer çatışmalarla meşgul olduğu zayıflamış bir hükümetten yararlanmaya çalışıyor olabilir.

Muhaliflerin ilerlemesi üzerine Rus ve Suriye hava kuvvetleri Halep ve İdlib vilayetlerinde hava saldırısı başlattı.

Rusya 2022'de Ukrayna'yı işgal etti ve savaşa insan gücü ve kaynak aktardı. Rusya, Esad'ın gökyüzündeki başlıca ortağıdır.

Bu arada İran, özellikle Hizbullah'a ağır darbeler indirerek İsrail'den bir dizi saldırı yaşadı. Analistler CNN'e Suriyeli isyancıların Suriye'de ilerlemek için grubun bıraktığı boşluğu kullandığını söyledi.

Halep'i kaybetmek Esad güçleri için önemli bir aksiliktir. Bir zamanlar Suriye'nin nüfusu ve ekonomik başkenti bakımından en büyük şehri olan şehir, dünyanın en eski yerleşim yerlerinden biridir.

Halep, Esad'ın 2016'da ele geçirmesine kadar başlıca muhalif kalesiydi. Muhaliflerin orada tekrar bir dayanak noktası elde etmesiyle artık İdlib'de köşeye sıkışmış değiller ve bu da potansiyel olarak bir domino etkisi yaratabilir.

İsyancılar kimlerdir?

Yeni yapılanma, İslamcı gruplardan ılımlılara kadar geniş bir yelpazedeki muhalif güçlerden oluşuyor.

Bunların başında Suriye'deki El Kaide bağlantılı eski bir örgüt olan ve daha önce El Nusra Cephesi adıyla bilinen Hayat Tahrir el-Şam (HTŞ) yer alıyor.

Grup, El Kaide ile bağlarını resmen kesti ve İdlib'de fiili yönetici oldu. Türkiye tarafından desteklenen gruplar ve daha önce ABD tarafından desteklenen diğer gruplar da onlara katıldı.

Durumu daha da karmaşık hale getiren şey ise SDG'nin bu pozisyonlardan bazılarını almasıdır.

SDG'nin omurgasını, daha önce Suriye'deki muhalif gruplarla da savaşmış olan Halk Koruma Birlikleri (YPG) adlı gruba mensup Kürt savaşçılar oluşturuyor.

Komşu Türkiye ise YPG'yi, terör örgütü olarak gördüğü bir yapının uzantısı olarak görüyor.