Mengü: Arap turist %10’a çıkmalı

İSTANBUL- Ortadoğu ve Arap ülkeleri ile yıllardan beri çalışan Mercan Turizm’in sahibi Dr.Cüneyt Mengü, Türkiye’nin Arap turist pazarından yeterince pay almadığını belirtti. Mengü, Arap Dünyası’ndan Türkiye’ye turistik amaçlı gelişleri en az yüzde 10 seviyesine çıkarabilmek, inovatif ve sürdürülebilir turizm modelleri çerçevesinde ve turizmi 12 aya yayarak mümkün olabileceğini bildirdi.
Dr.Cüneyt Mengü “Orta Doğu’da değişen konjonktür, turizme yansımaları ve Türkiye’nin beklentileri” başlıkla çalışmasında Türkiye’den Arap turizmine bakışı özetledi.
Bu amaca yönelik olarak turizm faaliyetlerinde anahtar görevi üstlenmiş olan seyahat acenteleri ve tur operatörlerinin desteklenmesi amacıyla teşvik sisteminin oluşturulması gerektiğini söyleyen Dr. Cüneyt Mengü “Türkiye’nin Arap ülkelerin turistik çıkışlarından % 10’un üzerinde bir pay alma ihtimali oluşacak ve bunun da gerçekleşmesi durumunda ülkemizin 2023 yılındaki turizm hedeflerine büyük bir katkı sağlanacaktır” dedi.

DR.CÜNEYT MENGÜ’NÜN ÇALIŞMASI
Mercan Turizm’in başkanı Dr.Cüneyt Mengü’nün “Orta Doğu’da değişen konjonktür, turizme yansımaları ve Türkiye’nin beklentileri” konulu çalışması şöyle:

İLETİŞİM TEKNOLOJİSİNDEKİ YENİLİKLER
Turizm sektörü, her geçen gün hızla değişen, kendini yenileyen, ülke ekonomilerini geliştiren ve sürekli ilerlemekte olan sektörlerin başında yer almaktadır. Bu ilerlemenin en önemli nedenleri arasında dünya ülkelerinin harcanabilir kişisel gelirlerinin artması ve iletişim teknolojisindeki inanılmaz boyutlardaki yenilikler olarak sıralanabilir.

BAZI GELİŞEN ÜLKELERİN PAYI BÜYÜDÜ
Dünya turizm örgütü (UNWTO – World Tourism Organization) verilerine göre; (1) uluslar arası turizmin, son 10 yıl içerisinde son derece yüksek ivmeyle büyümesi nedeniyle 2000 yılında 560 Milyon olan uluslar arası turist sayısı 2011 yılında 980 Milyon’a ulaşmış ve yaklaşık 1 trilyon dolar turizm gelir girdisi gerçekleşmiştir. Bu gelişim trendi içinde bazı ülkelerde yıllar itibariyle farklı gelişmeler ortaya çıkmıştır. Zaman içerisinde bazı turizm noktalarının uluslararası turizmden aldığı payın azalmasına karşın, özellikle bazı gelişen ülkelerin turistik yörelerinde uluslararası turizmden aldığı pay artma eğilimi göstermiştir.

2020 YILINDA 1 MİLYAR 600 MİLYON KİŞİ GEZECEK
Uluslararası turizm pazarının geleceğine bakıldığında ciddi artış trendinin devam edeceği beklenmektedir. Yine UNWTO’nun verilerine göre(2) 2013 yılında dünya toplamında turist varışlarının 1 milyar kişinin üzerine çıkacağını aynı yılda gelirlerin ise 1.350 milyar dolara yükseleceğini tahmin etmektedir. 2020 yılında ise tüm dünyada 1 milyar 600 milyon kişinin seyahat edeceği ve karşılığında 1 milyar 750 milyon dolar ekonomik gelirin gerçekleşeceği tahmin ediliyor. Böylece ülkeler arasında daha fazla turist çekme ve daha fazla gelir elde etme konusunda yoğun bir rekabetin geçmiş yıllarda olduğu gibi süreceği ancak daha yoğun ve inovatif yaklaşımla devam edeceği anlaşıliyor.

HİÇBİR ARAP ÜLKESİ İLK 10 İÇİNDE YER ALMIYOR
Kültür ve Turizm Bakanlığı’mızdan alınan verilere göre; (3) Türkiye uluslar arası turizm paralelinde Dünya ülkeleri itibariyle yurt dışından gelen turist sayısı ve turizm gelirleri yönünden 2006 yılında ilk 20 ülke arasında 16.sırada yer alırken 2007, 2008 ve 2009 yıllarında 8. sırada ve 2010 yılında 6. sırada yer almıştır. Yine aynı veriler incelendiğinde ülkeler itibariyle Türkiye’yi en çok ziyaret eden ilk 10 ülkenin içinde 9. sırada yer alan Suriye dışında hiçbir Arap ülkesinin ilk 10 içinde bulunmaması dikkat çekicidir. Suriye’den Türkiye’yi ziyaret edenlerin ağırlıklı olarak sınır şehirlerindeki akraba ziyareti yaptıkları bilinse de, yine de bu ziyaretlerin turizm gelirleri açısından ekonomik verimlilik teşkil ediyor olması dikkate alınmalıdır.

ARAP DÜNYASI, TURİZM PAZARINDA ÖNEMLİDİR
Uluslar arası turizm pazarında son derece önemli bir konuma sahip olan Arap Dünyası, ülkemizin uluslar arası toplam turizm talebinin önemli bir parçasıdır.
Türkiye; Arap Dünyası ile olan kültürel, tarihi ve coğrafi yakınlığı ve ayrıca turizm potansiyeli, dinamik ekonomisi, kentli nüfus olgusu, küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin yaygın olmasından dolayı bölgedeki diğer ülkelere ve özellikle turizm açısından turist çeken rakip ülkelere göre daha fazla avantajlı bir konumdadır.
Ancak son yıllarda bu ülkelerden ülkemizi ziyaret eden turist sayısında belirli bir artış görünmesine rağmen, ne yazık ki istenen seviyede turist girişinin sağlanamadığı ve potansiyelin altında kalındığı gözlemlenmektedir.

ARAP TURİST SAYISI GİDEREK ARTIYOR
Türkiye’mizi ziyaret eden ülkelerin turistleri arasında Arap Dünyası bir bütün olarak ele alındığında ve yıllar içerisinde mukayese yapıldığında şu sonuçlara varılmaktadır. Ülkemiz 2006 yılında giriş yapan 715.000 Arap turist sayısı ile 11. sırada iken, 2007 ila 2008 yılları arasında ortalama 828.000 turist ile 7. Sırada, 2009 yılında 1 milyon 279 bin turist, 2010 yılında 2 milyon 254 bin turist ve 2011 yılında 2 milyon 501 bin turist sayısı ile 4. sırada yer alması neticesinde bu ülkelerden gelişlerde geçen yıllara göre ciddi bir artışın ortaya çıktığı gözlemlenmektedir.(4)
Türkiye’ye gelen turistler içinde Arap ülkelerinden gelenlerin yüzdesel ağırlığı 2005 ile 2009 yılları arasında % 3 - 5 aralığında iken 2010 ve 2011 yıllarında ise bu ağırlık yaklaşık % 6’ya yükselmiştir. Ancak 2011’de meydana gelen artışın nedenleri arasında özellikle Arap Baharı sürecinde Mısır, Suriye ve Tunus’a gitmeyen ülkelerin diğer dünya ülkeleri ile beraber Türkiye’ye seyahat ettikleri gözlendi.(5)

ARAP, HARCAMASI YÜKSEK TURİSTTİR
Dünya petrol rezervlerinin üçte ikisinden, doğalgaz rezervinin de üçte birinden fazlası Arap dünyasında bulunmaktadır. Bu durum beraberinde başta Körfez ülkeleri olmak üzere tüm bölgede, gelir olanaklarının artmasını da beraberinde getirmiştir.(7)
Demografik yapı özellikleri yönünden bakıldığında dünya nüfusunun % 5’ine tekabül eden bu bölgede dinamik nüfusun süratli bir şekilde arttığı görülmektedir. Bu iki hususun uluslar arası turizm endüstrisi açısından son derece önemli olduğunu belirtmek isteriz.

İSTATİSTİKLER SAĞLIKLI DEĞİLDİR
Bilindiği gibi uluslararası turizm hareketlerine girişler (inbound) yönünden bakıldığında, her ülkenin sayısal olarak ne kadar turist ve turizm geliri elde ettiğine dair istatistiksel veriler ilgili ülke otoritelerinden, UNWTO ve araştırma merkezlerinden kolaylıkla elde edilebilmektedir. Ancak meseleye ülkeler bazındaki çıkışlar (outbound) yönünden bakıldığında, hangi ülkeden diğer ülkelere ne kadar turist çıktığının belirlenmesinin istatistiksel olarak doğru veri elde etme açısından çok zor olduğu ve ihtiyaç olmasına rağmen bu rakamların sağlıklı ve tam olarak elde edilemediği bilinmektedir. (8)

2020’DE 111 MİLYON KİŞİ SEYAHAT EDECEK
Arap ülkeleri toplamı hariç dünya toplamına göre yurt dışına çıkış miktarındaki 850 milyon ile 1.6 milyar kişi aralığında gerçekleşmesi durumunda; 1 milyar kişi için, Arap ülkeleri toplamından yurt dışına çıkış yapacak yıllık ziyaretçi sayısının 25.1 ile 35.7 milyon kişi arasında olacağı, 1.2 milyara ulaşıldığında, 32.4 – 55.4 milyon kişi arasında bir hacme ulaşabileceği, 1.6 milyarlık seviyeye gelindiğindeyse bu aralığın 48.2 – 111 milyonluk yıllık ziyaretçi seviyesinde gerçekleşeceği % 95 güven aralığında beklenmektedir. (9)
Tarafımızdan daha önce yapılan regresyon öngörü analizlerine göre Arap ülkeleri toplamı hariç dünya toplamına göre yurt dışına çıkış miktarındaki 850 milyon ile 1.6 milyar kişi aralığında gerçekleşmesi durumunda Arap ülkeleri toplamından yurt dışına çıkış sayıları daha sonra görüleceği gibi tespit edilmiştir.

TÜRKİYE 2011’DE ARAP PAZARINDAN YETERLİ PAY ALMADI
Yine tarafımızdan 2012 yılı başlarında yapılan taramaya göre 2011 yılı için Arap Dünyası’ndan turist çıkışlarına bakıldığında; Suriye 5 Milyon 214 Bin 457, BAE 1 Milyon 500 Bin, Mısır 4 Milyon 500 Bin, Fas 2 Milyon 500 Bin, Oman 700 Bin, Suudi Arabistan 5 Milyon 500 Bin, Kuveyt 1 Milyon 500 Bin, Katar 700 Bin, Bahreyn 500 Bin, Lübnan 2 Milyon ve Cezayir 4 Milyon kişi olmak üzere toplam 28 Milyon 614 Bin 457 kişilik bir turist çıkışından söz etmek mümkündür.
2003 – 2011 arasında Arap Dünyası’ndan çıkışlarda Türkiye’ye gelen turistlerin yıllara göre payı % 2 - 6 arasında değişmektedir. Böylece bu pazarın potansiyelinden ülkemizin yeterince turist alınamadığı görülmektedir.(10)

1 MİLYON SUUDİ YURT DIŞINA ÇIKTI
Euromonitor’ün verilerine göre; (11) 2010 yılında Suudi Arabistan’dan 5 - 5 ½ Milyon kişi turist olarak seyahat etmiştir. Daha önceki çalışmalarda görüldüğü gibi Suudi turistlerin % 50’si intra turizme (Yakın bölge ülkeleri – Genellikle diğer Arap ülkeleri) geri kalanı başta Avrupa ülkeleri olmak üzere tüm dünya ülkelerine seyahat ettikleri vurgulanmıştır.(12) Örneğin 2010 yılında Suudi turistlerin biri Arap diğer ikisi Avrupa ülkeleri olmak üzere toplam 1 milyon Suudi turist yurtdışına seyahat etmiştir. Suudi Arabistan’ın bu ülkelere dağılımı ise Mısır’a 400 Bin, İngiltere’ye 390 Bin ve İsviçre’ye 210 Bin kişi civarında gerçekleşmiştir.(13)

TÜRKİYE’YE SADECE 115 BİN SUUDİ GELDİ
Türkiye açısından Suudi turist gelişi incelendiğinde ise aynı durum söz konusu olmamaktadır. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı 2011 yılı verilerine bakıldığında 2009’da yaklaşık 65 Bin, 2010’da yaklaşık 85 Bin ve 2011’de ise yaklaşık 115 Bin Suudi turist Türkiye’yi ziyaret etmiştir. Suudi turistlerin kendi bölgelerindeki ülkeler ve Avrupa ülkelerini Türkiye’ye göre çok daha fazla talep ettikleri görülmektedir. Türkiye’nin son 3 yıllık aldığı Suudi turist sayısı ise yeterli değildir. Yukarıdaki verilere göre Türkiye’nin toplam Suudi turist sayısının yaklaşık % 2.3’lük bir payına ev sahipliği yaptığı görülmektedir. Bu rakamlar Türkiye için yeterli olmamakla birlikte yukarıda bahsedildiği gibi Suudi Arabistan açısından önceki yıllarda 80 bin civarı turist alan Türkiye 2011 yılında bu rakamı 115 bine çıkartmıştır. Bu, yaklaşık % 30 - 40 arasında bir artışa tekabül etmektedir.

TÜRKİYE % 2 İLE 6 ORANINDA ARAP TURİST ALDI
Sonuç itibariyle yukarıdaki verilere dayanarak bölgenin günümüz için 30 – 35 Milyon turist ve 35 – 40 milyar dolar turizm geliri yarattığı görülmektedir. Türkiye’nin bu ülkelerden sayısal yönden 2003 – 2011 yıllarında aldığı payın ağırlığının % 2 ila 6 aralığında olduğu ve Türkiye’nin 2006 ila 2011 yılları arasında dünya ülkelerinden gelen toplam turist sayısı içerisinde Arap ülkelerinin yüzdesel ağırlığının ise % 3 ila 6 aralığında olduğu görülmektedir. Son iki yılda görülen artışların sebebi ise bölgeye çeşitli yönlerden gösterilen önemin artması olmakla birlikte yine de potansiyelin altında kalındığı görülmektedir.

TÜRKİYE ARAP ÜLKELERİ İÇİN FARKLI STRATEJİ İZLEMELİ
Önümüzdeki yıllarda Arap Dünyası’ndan seyahat amaçlı turist çıkışlarının 40 – 55 milyon kişi aralığında, yıllık uluslar arası turizm gelirlerinin ise 45 – 60 milyar dolar aralığında, 2020 yılında 48 – 111 milyon kişi aralığında gerçekleşeceği % 95 güven aralığında beklenmektedir. Böylece Türkiye’nin bu ülkelere tarihi ve coğrafi yakınlığı ve mevcut turizm potansiyeli dikkate alındığında, bilimsel verilere dayanan arz arttırıcı politikaların göz önünde bulundurulması ve bölgeye yönelik stratejilerin takip edilmesi, gereken optimum politika ve önlemler uygulandığı takdirde ülkemizin bölgenin intra turizminde yer almasına ve önümüzdeki yıllarda bölgeden seyahat amaçlı çıkışlarından Türkiye’ye gelen turist sayısı 4 – 5 Milyon kişi aralığında, 2020 yılında 7 – 10 Milyon kişi aralığında çok büyük olasılıkla gerçekleşecek bir potansiyele sahip olacaktır.

ARAP TURİST GELİŞİ YÜZDE 10’A ÇIKMALIDIR
Tüm bu bilgiler ışığında Arap Dünyası’ndan Türkiye’ye turistik amaçlı gelişleri en az % 10 seviyesine çıkarabilmek, inovatif ve sürdürülebilir turizm modelleri çerçevesinde ve turizmi 12 aya yayarak mümkün olabilecektir. Bu amaca yönelik olarak turizm faaliyetlerinde anahtar görevi üstlenmiş olan seyahat acenteleri ve tur operatörlerinin desteklenmesi amacıyla teşvik sisteminin oluşturulması halinde, Türkiye’nin konu ülkelerin turistik çıkışlarından % 10’un üzerinde bir pay alma ihtimali oluşacak ve bunun da gerçekleşmesi durumunda ülkemizin 2023 yılındaki turizm hedeflerine büyük bir katkı sağlanacaktır.

DİPNOTLAR
(1) UNWTO, “Tourism Highlights Edition 2011”, (Çevrimiçi) http://mkt.unwto.org/en/content/tourism-highlights

(2) UNWTO, World Tourism Barometer, Volume 10, No.1, January 2012, (Çevrimiçi) http://dtxtq4w60xqpw.cloudfront.net/sites/all/files/pdf/unwto_barom12_01_january_en_excerpt.pdf

(3), (4), (5) T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı, (Çevrimiçi),
http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/belge/1-63767/sinir-giris-cikis-istatistikleri.html, 2012.

(6) ABUALA, Mahmud: Coğrafiyet El-Alem Al-Arabi, 5. Baskı, Anglo-Mısır Yayınevi, Kahire, 1993.

ALSAMMAK, Mohammed Said: Coğrafiyet El-Vatan Al-Arabi, Alamel Yayınevi, Erbid – Ürdün, 2000.

Oil and Gas Journal, World Oil, World Almanac Boks (2003), The World Almanac and Book of Facts 2003, World almanac education group inc. New York, s.163.

(7),(8), (9) MENGÜ, Cüneyt: Orta Doğu Turizm Pazarının Türkiye Açısından Analizi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008.

(10), MINTEL, “International Group-Middle East Outbound Studies” (Çevrimiçi)
http://www.scta.gov.sa/english/Index.aspx., 2012.

http://www.arableagueonline.org (Çevrimiçi), 2012.

(11) EUROMONITOR, “Middle East Outbounds”, (Çevrimiçi), http://www.euromonitor.com/tourism-flows-outbound-in-saudi-arabia/report, 2012.

(12) Cüneyt MENGÜ, “Türkiye - Arap Dünyası Turizm İlişkilerinde Durum ve Beklentiler” Trakya Üniversitesi E- Dergi, 2012.

http://www.alriyadh.com (Çevrimiçi), 2012.
http://www.arableagueonline.org (Çevrimiçi), 2012.