Mardin'de "telkari" icanlanıyor

MARDİN - Mardin'de yüzyıllardır yapılan, gümüş ve altının tel haline getirilerek işlenmesi, gümüşün tahta üzerinde açılmış oyuklara gömülmesi anlamına gelen "telkari" sanatıyla yöreye özgü motifler canlandırılıyor.



Mardin'de 40 yıllık telkari gümüş ustası Süryani Corc Tavşan, gümüşü Mezopotamya kültürüne ait tılsımlı figürler halinde sanata dönüştürüyor.
Tavşan, telkarinin tümüyle el işçiliğine dayalı bir sanat olduğunu belirterek, "Telkari gümüş ve altın işleme sanatının temelinde sanat sevgisi ve sabır yatıyor. Bu sanatı sevmeyen ve sabırlı olmayanlar bu sanatı yapamaz" dedi.
Telkari sanatına 6 yaşında gönül verdiğini, 40 yıldır gümüş teller ve haddelerle uğraştığını ifade eden Corc Tavşan, yaptığı her ziynet ve süs eşyasının kendisini heyecanlandırdığını söyledi.
Tavşan, "Mardin ve çevresine özgü, 5 bin yıllık geçmi şe sahip telkari sanatı hayatın her aşamasında kimi zaman kemer, kimi zaman ibrik, kimi zaman şamdan olarak karşımıza çıkıyor. Telkari altın ve gümüş sanatı Selçuklu dönemi, özellikle Artukluların hüküm sürdüğü Mardin, Midyat ilçesi ve yöresinde gelişmiştir" diye konuştu.
Tavşan, telkari sanatı ile unutulmaya yüz tutmuş motiflerin yeniden gün yüzüne çıktığını belirtti.
Külçe halindeki gümüş veya hurda gümüşlerin potada eritilerek kalıplarla ince çubuklar haline getirildiğini ifade eden Tavşan, şunları kaydetti:
"Daha sonra bu çubuklar silindirlerden ve haddelerden geçirilerek istenilen inceliğe getiriliyor. Tel gümüş, ustaların hünerli ellerinde ziynet, süs ve kullanım eşyasına dönüştürülüyor. Tel inceldikçe ürünün değeri artar. Özellikle Mardin ve Midyat ilçesinde telkari sanatı oldukça gelişmiştir. Hatta Mardin ve Midyat ilçesi, telkarinin doğup büyüdüğü yer olarak biliniyor. Geçmiş te çok sayıda atölyede ve evlerde gümüş işlenirdi. O zaman makine desteği olmad ığı için evde kadınlar ve çocuklar sanata destek veriyordu. Terör ve göç, telkari gümüş sanatını yok olma noktasına getirdi. Bugün turizmle birlikte telkari güm üş işlemeciliği yeniden gelişmeye başladı."
Tavşan, telkari gümüş işlemeciliğinin çeşitli yapım teknikleri bulunduğuna dikkati çekerek, tel çekme ile başlayan çalışmanın, model hazı rlama, tavlama, kesim, şekil verme ile devam ettiğini, son işlemin ise ağartma olduğunu belirtti.
Hazırlanacak ürünlerin çeşit, model ve yapılarına göre gümüşün şekillendirildiğini belirten Tavşan, şöyle konuştu:
"Hasır telkari tekniğiyle bilezik ve kolyeler, kakma telkari ile silah kabzaları, bıçak sapları, şemsiye sapları, zarf açacakları, yazı takımları, kaşık sapları, tespihler, nalınlar, ağızlıklar, baston sapları, şamdanlar gibi eşyalar süslenir. Kafes telkari tekniğiyle ise kolyeler, broşlar, bilezikler, kemerler ve yüzükler üretilir, kül tablaları, çakmak kılıfları, sigara ve mücevher kutuları, şamdanlar, tepsiler, şekerlikler, vazolar, ağızlıklar, nargile uçları, çiçekler, sigara tabakaları, fincan, bardak, sürahi gibi eşya kılıfları, abajurlar, çeş itli tabaklar, düğmeler, kol düğmeleri, küpeler, tepelikler, kolyeler, broşlar, bilezikler, kemerler ve yüzükler üretilir."
Türkiye Sakatlar Derneği Mardin Şubesi, Mardin Valiliğinin desteğiyle kurduğu, AB tarafından desteklenen telkari gümüş işleme atölyesinde her gün bir kilogram gümüş, ziynet ve süs eşyalarına dönüştürülüyor.
Dernek Başkanı Hasan Anuk, il genelinde yaklaşık 8 bin üyeleri bulunduğunu, kurdukları gümüş işleme atölyesinde 40 engellinin eğitildiğini, 18 engellinin ise gümüş işleme atölyesinde çalıştığını söyledi.
Atölyeyi telkari gümüş sanatının geleceğe taşınması ve engellilerin ekonomik anlamda ayaklarının üzerinde durması için kurduklarını kaydeden Anuk, şöyle konuştu:
"Telkari gümüş işleme sanatı sabır işidir. Engelli arkadaş larımız oturduklar ı yerde sabırla gümüşü işliyor. Geçmişten gelen motiflerin yanı sıra telkariye yeni tasarımlarla çeşitli modeller kazandırdık. Taleplere göre model üretiyoruz. İsteyen modelini çizer, biz de onu yaparız. Atölyemizde üretilen gümüşlerin bir kısmı yerli pazarda satılıyor. Bir kısmı da çeşitli Avrupa ülkelerine hediye olarak gidiyor. Atölyemizi geliştirmeyi ve daha çok engelli üyemizin çalışmasını sağlamayı hedefliyoruz."