İSTANBUL - Ekonomide uygulanan parasal sıkılaştırma ve aşırı yükselen faizlerin bulunduğu düzey hem üretim hem tüketimi baskılarken, bankacılık sektörünün bu kesimlere kullandırdığı kredilerin hacmindeki cari büyüme de enflasyonun çok altında kaldı. Başka deyişle yüksek faiz nedeniyle aşırı pahalanan kredilerin hacmi reel olarak daraldı.
Reel bazda konut, taşıt, ihtiyaç gibi tüketici kredilerinin hacmindeki daralma, ekonominin üretim ayağına açılan ticari kredilerdekinden daha fazla. Bireysel kredi kartı borçlarındaki cari büyüme ise enflasyona fark attı. Bu kapsamda taksitli harcamalar giderek durma noktasına gelirken, hızla büyümeye devam eden taksitsiz (peşin) alışveriş borçlarında ise adeta patlama yaşandı.
İlk sekiz aydaki hareket
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre bankacılık sektörü toplam kredi hacmi cari olarak ocak-ağustos döneminde yüzde 25,4 artışla 14 trilyon 587,2 milyar liraya ulaştı. Toplam kredi hacmindeki cari büyüme aynı dönemde tüketici fiyat endeksi (TÜFE) bazında yüzde 31,94 olarak gerçekleşen enflasyonun altında kaldı. Enflasyonla indirgendiğinde bankacılık kredi hacminin ilk sekiz ayda reel olarak yüzde 4,9 daraldığı belirlendi.
Toplamda en büyük bölümü oluşturan ticari ve diğer krediler ocak-ağustos döneminde cari olarak yüzde 25’le enflasyonun çok altında bir büyüme ile 11 trilyon 204,1 milyar lira oldu. Sanayi ve ticaret başta ekonominin üretim ayağına kullandırılan söz konusu kredilerde sekiz aylık dönemde reel bazda yüzde 5,2 daralma yaşandı.
Ocak-ağustos döneminde yüzde 18,7 ile neredeyse sekiz aylık enflasyonun yarısı kadar bir artışla 1 trilyon 797,1 milyar lira olan tüketici kredilerinde reel bazda yüzde 10 daralma olduğu belirlendi. Bu kapsamda yüzde 28,4’lük cari artışla 1 trilyon 258 milyar liraya çıkan ihtiyaç kredilerinde reel bazda yüzde 2,7’lik bir daralma yaşandı. Cari olarak sadece yüzde 4,2 artarak 456,9 milyar lira olan konut kredilerinin hacmi reel bazda yüzde 21 daraldı. Taşıt kredileri ise yüzde 14,2 oranı ile cari olarak daralarak 82,2 milyar liraya indi. Reel bazda ise taşıt kredilerindeki daralma yüzde 35’e geldi.
Kart borcu tüketici kredisini yakalıyor
Aynı dönemde cari olarak yüzde 37,3’le enflasyonun üzerinde bir artış kaydederek 1 trilyon 586 milyar liraya ulaşan bireysel kredi kartı borç bakiyesinde ise reel bazda yüzde 4,1 genişleme yaşandı. Bireysel kredi kartı borçlarının bakiyesi toplam tüketici kredisi hacmine yaklaştı. Ağustos sonu itibarıyla bireysel kart borçlarının 544,4 milyar liralık bölümünü taksitli, 1 trilyon 41,6 milyarlık bölümünü ise taksitsiz (tek çekim) alışverişler kaynaklı borç oluşturdu. Sekiz ayda taksitsiz borçlar cari olarak sadece yüzde 9 artarken, peşin kart borçlarındaki artış yüzde 58,9’la bu dönemdeki enflasyona fark attı. Anılan dönemde reel olarak taksitli bireysel kart borçları yüzde 17,4 azalırken, taksitsiz borçlar yüzde 20,5 büyüdü.
Yıllık bazda yüzde 7,3 reel daralma
Bankacılık sektörünün toplam kredi hacmi, ağustos itibarıyla son bir yılda yüzde 40,9 olan cari büyümesi yüzde 51,97 düzeyindeki enflasyonun altında kalarak reel bazda yüzde 7,3 daraldı. Yıllık bazda yüzde 39,6 cari büyüme kaydeden ticari ve diğer kredilerde reel bazda yüzde 8,1 oranında bir daralma yaşandı. Üç kategorideki tüketici kredilerinin toplam hacmi de cari olarak sadece yüzde 25,3 arttı ve reel olarak yüzde 17,5’le ticari kredilere kıyasla çok daha hızlı bir daralma kaydetti. Bu kapsamda yıllık bazda konut kredilerinde yüzde 32,8, taşıt kredilerinde yüzde 37,8, ihtiyaç kredisinde yüzde 8 oranında reel daralma yaşandı.
Peşin kart borcunda yıllık yüzde 117 artış
Bireysel kredi kartlarındaki toplam borç bakiyesi ise son bir yılda cari olarak yüzde 78,2, reel olarak da yüzde 17,3’le rekor düzeyde büyüme kaydetti. Bu büyüme ise peşin/taksitsiz kart borçlarındaki patlamadan kaynaklandı.
Kartlı alışverişte taksitin kaldırılması ya sınırlandırılması, faizinin artırılması gibi tedbirlerin caydırıcılığı ile taksitli kart borçları son bir yılda cari olarak sadece yüzde 32,7 büyüdü, başka deyişle reel olarak yüzde 12,7 azaldı. Buna karşılık tek çekim borçların hacmi yüzde 117,1’le yıllık enflasyonun iki katından daha yüksek oranda bir artış kaydetti. Enflasyonla indirgendiğinde söz konusu borçlarda reel bazda yaşanan yüzde 42,9 büyüme dikkati çekti.
Faiz neydi, ne oldu?
Son bir yılda kredilerdeki reel bazda daralmada, kredi faizlerindeki rekor yükseliş etkili oldu. Son aylarda aşağı yönlü hareket olsa da ağustos itibarıyla kredi faizleri bir yıl önceki oranların neredeyse iki katı düzeyinde. Bankacılık sektörünün uyguladığı oranların ağırlıklı ortalaması olarak ticari kredilerin geçen yıl ağustos ayında yüzde 31,48 olan yıllık basit faizi aylar itibarıyla sürekli yükselerek bu yıl nisanda yüzde 66,65’e kadar çıktıktan sonra, son dört ayda bir miktar gerileyerek ağustos itibarıyla yüzde 60,39 oldu.
Tüketiciler cephesinde konut kredilerinin yıllık basit faizi geçen yıl ağustos ayındaki yüzde 36,22 düzeyinden bu yıl nisanda yüzde 44,72’ye kadar yükseldi, ağustos itibarıyla yüzde 43,53 düzeyinde oluştu. Taşıt kredilerinin Ağustos 2023’te yüzde 37,93 olan yıllık basit faiz oranı, bu yıl temmuzda yüzde 53,74’le son bir yılın en yüksek düzeyini gördü, ağustosta yüzde 52,47’ye geriledi. En çok başvurulan ihtiyaç kredilerinin geçen yıl ağustos ayı ortalamasında yüzde 47,36 olan yıllık basit faizi, bu yıl nisanda yüzde 82,25’e kadar yükseldi, izleyen dönemde gerileyerek ağustos ortalamasında yüzde 73,53 düzeyinde oluştu. Buna göre ihtiyaç kredileri, en pahalı kredi niteliğinde.
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.