Kredi muslukları kapandı

İSTANBUL -  Krediye erişimin durma noktasına geldiği piyasalarda bayram öncesi nakit krizi yaşanıyor. Kredi maliyetlerini yüzde 40’lara çıkaran özel bankalar 2-3 ay üzeri çekleri kabul etmiyor. Yoğun olarak başvurulan TL reeskont kredilerinin döviz rezervlerine katkısı da ilk iki ayda en düşük seviyede.
Seçime sayılı günler kala reel sektörün kredi musluğu neredeyse kapanırken, piyasadaki nakit sıkışıklığı bayram öncesi had safhaya ulaştı. Kamu bankaları, limiti olan firmalara sadece harcama karşılığı kredi kullandırırken, maliyet yüzde 18,5-20 düzeyine çıktı. Özel bankalar ise 2-3 ay üzeri çekleri artık kabul etmezken, kredi maliyeti yüzde 40-41 seviyesinde. İhracatçıların yoğun olarak kullandığı TL reeskont kredilerinde de kullanım çok düştü. Şartları sıkılaştırılan reeskont kredilerinin döviz rezervlerine katkısı Ocak 2022’de 1,5 milyar dolar, Şubat 2022’de 1,3 milyar dolarken; bu yılın ilk iki ayında sırasıyla 123,7 milyon dolar ve 551 milyon dolarda kaldı. Sektör temsilcileri seçime kadar bu sürecin devam edeceğini, seçim sonrası kim kazanırsa kazansın ekonomiyi önceliklendiren politikaların acilen devreye girmesi gerektiğini vurguluyor.

"DÜDÜKLÜ TENCERE GİBİ"

TOBB Hazır Giyim ve Konfeksiyon Sektör Meclisi Başkanı Şeref Fayat, kredi vermemek için direnen bankaların paranın maliyetini hesaplayamadığı için böyle bir tutum içinde olduklarını dile getirdi. Dolara talebin yönelmemesi için piyasada çok fazla TL’nin de olmadığını vurgulayan Fayat, “Piyasalar adeta kilitlenmiş durumda. TL reeskont kredilerinde de sıkıntı var. TL reeskonta şu anda hem net ihracatçı olup hem kredibilitesi yüksek hem de hala limiti olanlar ‘bir miktar’ ulaşabiliyor. TL reeskontun maliyeti uygun ama piyasanın talebini karşılamaktan çok uzak. Diğer enstrümanlarda ise maliyetler yüzde 35-40’larda. Yüzde 20-25 maliyetle kredi bulan bedava diye adeta üzerine atlıyor” diye konuştu.

Piyasayı ‘İçinde havası biriken düdüklü tencereye’ benzeten Fayat, “Piyasa mı patlayacak yoksa kur mu? Herkes şu an bu soruyu soruyor. Endişeyle izliyoruz. Herkesten aynı şikayeti alıyoruz, finansmana erişmek artık mümkün değil” ifadelerini kullandı.

BANKALAR 2-3 AY ÜZERİ ÇEK KABUL ETMİYOR

İstanbul Tüccarlar Kulübü Başkanı İlker Önel, piyasada nakit sorununun tırmandığını söylerken bayram öncesi piyasaların zor durumda olduğuna işaret etti. Finansmana erişimde gelinen son durumu aktaran Önel, kamu bankalarının limiti olan firmalara ‘harcama karşılığı’ kullanım yaptırdığını ve “TL Ref +8-9” gibi bir faiz uyguladıklarını, toplam maliyetin yüzde 18,5-20 civarında olduğunu aktardı. Özel bankaların kredi konusunda oldukça titiz davrandığına işaret eden Önel, “Faiz yüzde 13 olmasına rağmen ek sigorta, BSMV gibi maliyetlerle maliyeti yüzde 40’lara yükseltiyorlar” dedi. Ayrıca özel bankaların 2-3 ay üzeri çekleri kabul etmediğine ve kredi kullandırmadığına dikkat çeken Önel, “Piyasadaki durgunluk ve finansman sorunları nedeniyle birçok sektörde vadeler çok uzadı. Bu nedenle şu anda özel bankaların 2-3 ay üzeri çekleri kabul etmemesi büyük sıkıntı yaratıyor. Tüm bu sebepler nedeniyle bayram öncesi piyasada nakit sıkışıklığı had safhada” şeklinde konuştu.

HERKES SEÇİM SONRASINA ODAKLANDI

Finansmana erişim sorununun uzun süredir devam ettiğini hatırlatan Türk Plastik Sanayicileri Araştırma Geliştirme ve Eğitim Vakfı (PAGEV) Başkanı Yavuz Eroğlu, halihazırda ‘az olan kaynağın’ aktarımında sanayinin değil deprem bölgesinin öne çıktığını, bunun da seçime kadar bu şekilde devam edeceğini söyledi. Piyasanın bunun farkında olduğunu kaydeden Eroğlu, “Seçime az bir süre kaldı. Artık kim kazanırsa kazansın seçim sürecinin sonrası oluşacak ekonomi politikalarının ne olacağına odaklanmalıyız. Seçim sonrası hangi ekonomi politikaları izlenecek, kaynak nereden bulunacak, kaynak dağılımı hangi önceliklerle yapılacak? Piyasa artık buna odaklandı” diye konuştu. TL reeskont kredilerindeki düşen kullanıma da değinen Eroğlu, “Şartlar daha da ağırlaştırıldı. İhracat gelirini yüzde 80 bozdurma zorunluluğu geldi, taahhütler arttı” ifadelerini kullandı.

TL REESKONTTA KULLANIM ZAYIFLIYOR

İhracatçılar, son bir yıldır TL reeskont wredilerinde ciddi sıkıntılar yaşıyor. Hem kredi kullanım koşullarının zorlaştırılması hem de ara ara erişimin kesildiği TL reeskont kredilerinin döviz rezervlerine katkısı yılbaşında bu yana çok düşük seviyede seyrediyor. Merkez Bankası verilerine göre, TL reeskont kredilerinin döviz rezervlerine katkısı Ocak 2022’de 1 milyar 549 milyon dolarken, Ocak 2023’te bu tutar 123,7 milyon dolara geriledi. Bu tutar 2012’den bu yana en kötü ocak ayı verisi olarak kaydedildi. Şubat 2022’de TL reeskont kredilerinden döviz rezervlerine 1 milyar 309 milyon dolarlık katkı sağlanırken, bu tutar Şubat 2023’te 551,4 milyon dolar olarak hesaplandı. Bu da 2015’ten bu yana kaydedilen en kötü şubat ayı verisi oldu.