Koronavirüs ile ilgili açıklanan yasal destekler

İSTANBUL - Koronavirüs salgını ile ilgili tedbirler ve günlük yaşamı sınırlandıran uygulamalar hayata geçirilirken çalışma yaşamını ve yargıdaki işleyişi ilgilendiren önemli yasal düzenlemeler de art arda geldi. İstanbul Barosu avukatlarından Zeynep Yıldırım'ın çalışması bu yasal düzenlemeleri bir araya getirdi

2019 sonunda Çin'de başlayıp bugün bütün dünyada 1 milyondan fazla kişiyi enfekte eden ve 60 binden fazla insanın ölümüne neden olan yeni tip koronavirüs salgını (Covid-19) nedeniyle Türkiye'de önlemler art arda açıklanırken birçok alanda yasal düzenlemeler de hayata geçirildi.

ÇALIŞMA HAYATINA İLİŞKİN DÜZENLEMELER

- Telafi çalışma süresi arttırıldı

İş Kanunu’ndaki telafi çalışma süresi 2 aydan 4 aya çıkarıldı. Aynı zamanda sürenin 2 katına çıkarılması konusunda Cumhurbaşkanı'na yetki verildi. Çalışma süreleri yönetmeliği gereği telafi çalışma süresi, zorlayıcı nedenin kalktığı tarihten itibaren başlıyor. Somut durumda, 4 aylık telafi süresi salgın tehlikesinin ortadan kalmasıyla devreye girecek.

- Kısa çalışma ödeneğinde geçici düzenlemeler yapıldı

* Hak etme süreleri azaltıldı: 20 Haziran 2020 tarihine kadar Covid-19 kapsamında yapılan kısa çalışma ödeneği başvurularında, ödenek şartlarından olan “son 120 gün kesintisiz çalışmış olma ve son 3 yıl içinde en az 600 gün işsizlik sigortası primi ödeme” şartı “son 60 gün hizmet tabi olanlardan son 3 yıl içinde 450 gün sigortalı çalışıp işsizlik sigortası primi ödenmiş olması” şeklinde revize edilerek yeni bir düzenleme getirildi.

* Süre koşullarını tamamlamayan çalışanlara ilave imkân: Süre koşullarını başvuru tarihi itibarıyla tamamlamamış olan çalışanlar bakımından ise kısa çalışma süresini geçmemek üzere son işsizlik ödeneğinden kalan süre kadar kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilecekleri konusunda düzenleme getirildi.

* İşverene işten çıkarmama yükümlülüğü: Geçici düzenlemelerden bir diğeri ise kısa çalışma uygulanan dönemde İş Kanunu’nun 25/II maddesi hariç işverene “işten çıkarmama” yükümlülüğü getirilmesi oldu. Buna göre, kısa çalışma döneminde işverenin ahlak ve iyiniyet kuralları dışında herhangi bir çalışanın iş sözleşmesini feshetmesi mümkün değil. Aksi durumda, Kurum eğer henüz ödenek bağlamamışsa başvuruyu reddeder, eğer ödenek bağlamışsa bağladığı ödeneği işverenden faiziyle birlikte geri alır. Bu düzenlemeyle 25/II hariç işten çıkarmama ödenek vermenin şartı haline getirildi.

* Cumhurbaşkanı’na sürelerle ilgili yetki: Covid-19 durumuna özel olmak kaydıyla Cumhurbaşkanı’na kısa çalışma ödeneğine başvuru süresini 31 Aralık 2020 tarihine kadar uzatma yetkisi verildi. Ayrıca Cumhurbaşkanı'na sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayıları bakımından bu süreleri farklılaştırma yetkisi de verildi.

- Toplu iş sözleşmesi süreçlerinin durdurulması

Kanun kapsamında olmamakla birlikte, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından çıkarılan genelge ile toplu iş hukukuna ilişkin Çalışma Genel Müdürlüğü ve Görevli Makam tarafından yürütülen iş ve işlemlerin tamamı Covid-19 tedbirleri devam ettiği sürece durduruldu. Bu durdurmanın son tarihi 30 Nisan 2020 değil... Genelgede, İçişleri Bakanlığı’nın tedbirlerinin devamı süresince durdurmanın geçerli olacağı belirtildi. Dolayısıyla, durdurma kapsamındaki TİS’le bağlantılı süreler İçişleri Bakanlığı’nın tedbirleri kaldırılıncaya kadar duracak.

- İşverenlere asgari ücret desteği yıl sonuna kadar uzatıldı

İşverenlere asgari ücret desteği işçi başına 75-TL olmak üzere 2020 yılı Aralık ayı sonuna kadar devam edecek. Asgari ücret desteği verilecek çalışanların azami ücret seviyeleri, TİS olmayan işyerlerinde (günlük 128-TL*30=) aylık 3.840TL, TİS olan yerlerde ise (günlük 256-TL*30=) aylık 7.680-TL.

- İşveren sendikalarının üyelerine karşılıksız yapacakları desteğin oranı arttırıldı

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nda, işveren sendikalarının işçi sigorta primlerinin işveren payının ödemelerinde kullanılmak üzere karşılıksız yardıma dayalı dayanışma ve yardım fonu oluşturabileceği düzenlenmektedir. Buna göre işveren sendikaları bu fona mevcut nakitlerinin %25’inden fazla para aktaramıyor. Bu %25’lik sınır %35’e çıkarıldı.

- Emeklilere yapılacak bayram ikramiyesinin ödeme tarihi öne çekildi

Mayıs ayında Ramazan Bayramı öncesinde ödenmesi gereken ikramiye Nisan ayında ödenecek.

- En düşük emekli maaşı, 1.500 TL’ye yükseltildi

- İşverenlerin kimlik bildirme şartları kolaylaştırıldı

Kimlik Bildirme Kanunu’na göre işverenlerin çalışanlarıyla ilgili genel kolluk kuvvetlerine yapacakları bildirim bundan böyle artık elektronik ortamda da yapılabilecek. Elektronik ortamda kimlik bildirimi yapıldığında artık bunların önceden ilgili muhtarlığa onaylatılmasına gerek olmayacak. Elektronik ortamda yapılan bildirimler genel kolluk tarafından ilgili muhtarlıkla paylaşılacak.

- Mesleki yeterlilikle ilgili masraf ve ücret desteğinin süresi uzatıldı

Mesleki Yeterlilik Kanunu kapsamında sınav ve belgelendirme kuruluşlarının gerçekleştirdiği sınavlarda başarılı olan kişilerin belge masrafları ve sınav ücretleri işsizlik sigortası fonundan karşılanıyordu. Bu uygulama, 31 Aralık 2019 tarihinde sona ermişti. Bu düzenleme ile süre 31 Aralık 2021 tarihine kadar uzatıldı.

- İşsizlik Sigortası Kanunu ile kurulmuş olan Esnaf Ahilik Sandığının devreye alınmasına ilişkin hükümlerin yürürlüğü 1 Ocak 2021 tarihine ertelendi.

YARGILAMAYA İLİŞKİN SÜRE DÜZENLEMELERİ

- Genel anlamda sürelerin 13 Mart 2020 tarihinden itibaren (bu tarih dahil) durması

Dava açma, icra takibi başlatma, başvuru, şikâyet, itiraz, ihtar, bildirim, ibraz ve zamanaşımı süreleri, hak düşürücü süreler ve zorunlu idari başvuru süreleri de dahil olmak üzere bir hakkın doğumu, kullanımı veya sona ermesine ilişkin süreler,

İdari Yargılama Usul Kanunu, Ceza Muhakemesi Kanunu ve Hukuk Muhakemeleri Kanunu başta olmak üzere usul hükmü içeren diğer kanunlarda taraflar bakımından belirlenen süreler ve bu kapsamda hâkim tarafından tayin edilen süreler,

Arabuluculuk (zorunlu ya da ihtiyari) ve uzlaştırma kurumlarındaki süreler 13 Mart 2020 tarihinden itibaren 30 Nisan 2020 tarihine kadar (bu tarih dahil) durduruldu.

- İcra ve İflas Kanunu’ndaki ve takip hukukuna ilişkin diğer kanunlardaki sürelerin 22 Mart 2020 tarihinden itibaren (bu tarih dahil) durması

İcra ve İflas Kanunu ile takip hukukuna ilişkin diğer kanunlarda belirlenen süreler ile hâkim veya icra iflas daireleri tarafından tayin edilen süreler, (nafaka alacakları hariç) tüm icra ve iflas takipleri, taraf takip işlemleri, yeni icra ve iflas taleplerinin alınması, ihtiyati haciz kararlarının icra ve infazına ilişkin işlemler 22 Mart 2020 tarihinden itibaren 30 Nisan 2020 tarihine kadar (bu tarih dahil) durduruldu.

- Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru süreleri de durma kapsamında

Anayasa Mahkemesi yasal düzenlemede yer alan “usul hükümleri içeren diğer kanunlar” ibaresinden yola çıkarak AYM Kanunu’nun usul hükümleri içermesi sebebiyle bireysel başvuru sürelerinin de durduğu şeklinde yorum yaptı ve bunu da Mahkemenin resmî sitesinden kamuoyuna duyurdu. Bu yorum çerçevesinde 15 günlük munzam sürenin bireysel başvurular için de geçerli olduğu sonucuna varılabilir.

- Toplu iş hukuku kapsamındaki dava süreleri de durdu

Toplu iş hukukunda yer alan, yetki süreçlerini ilgilendiren tüm davalar ile sendikalar hukukuna ilişkin tüm davalar açısından da süreler durdu. Çünkü toplu iş hukuku ile Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nda dava açma sürelerine ilişkin usul hükümleri bulunuyor. Durdurma düzenlemesi bu usul hükümlerini de kapsadığından durma hükmü bu kanundaki davalar için de geçerli. Yine 15 günlük munzam süre bu kanundaki davalar bakımından da kullanılabilecek.

- Süreler ne zaman işlemeye başlayacak?

Durma süreleri sona erdiği günü takip eden günden itibaren süreler işlemeye başlayacak.

- Süresi devam eden işlerin süresinin 15 gün daha uzaması

İşlemin içeriğine göre durma süresinin başladığı 13 Mart ya da 22 Mart tarihleri itibarıyla bitimine 15 günden az kalmış süreler durma süresinin bittiği günü takip eden günden itibaren 15 gün daha uzamış sayılacakt. Bu 15 günlük süre geçici bir ek (munzam) süredir.

- 30 Nisan 2020 tarihinden sonra uzama ihtiyacı halinde

Bu durumda, yasa ile Cumhurbaşkanı’na durma süresini 6 ayı geçmemek üzere bir kez uzatma ya da bu döneme ilişkin kapsamı daraltma yetkisi verildi.

- Durdurma kapsamı dışında tutulan süreler

Anılan yasayla durdurma kapsamı dışında tutulan süreler açıkça düzenlendi. Buna göre; o Suç ve ceza, kabahat ve idari yaptırım ile disiplin hapsi ve tazyik hapsi için kanunlarda düzenlenen zamanaşımı süreleri,

5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununda düzenlenen koruma tedbirlerine ilişkin süreler,

6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununda düzenlenen ihtiyati tedbiri tamamlayan işlemlere ilişkin süreler,

2004 sayılı İcra ve iflas Kanunu ile takip hukukuna ilişkin diğer kanunlarda;

İcra ve iflas dairleri tarafından mal veya haklara ilişkin ilan edilmiş olan satış gününün durma süresi içerisinde kalması halinde, bu mal ve haklar için durma süresinden sonra yeni bir talep aranmaksızın satış günü verilir. İlan elektronik ortamda yapılır ve bunun için ücret alınmaz.

Durma süresi içerisinde rızaen yapılan ödemeler kabul edilir, ayrıca taraflardan biri diğer tarafın lehine olan işlemlerin yapılmasını talep edebilir,

Konkordato süresinin alacaklı ve borçlu bakımından sonuçları durma süresince devam eder,

İcra ve iflas hizmetlerinin aksamaması için gerekli diğer tedbirler alınır.

- Duruşma ve müzakerelerin ertelenmesi ve diğer tedbirler

Duruşmaların ve müzakerelerin ertelenmesi ve diğer konularda;

Yargıtay ve Danıştay bakımından Başkanlar Kurulu’na,

İlk derece asli ve idari yargı mercileri ile bölge adliye ve bölge idare mahkemeleri bakımından Hakimler ve Savcılar Kuruluna,

Adalet Hizmetleri için Adalet Bakanlığı’na yetki verildi.

BAZI ÖNEMLİ DÜZENLEMELER

- Kira hukukunda geçici tahliye engeli

Getirilen düzenlemeyle, Covid-19 salgını sebebiyle, 1 Mart 2020 ila 30 Haziran 2020 tarihleri arasında işleyecek kira bedellerinin ödenmemesi halinde bunlar kira sözleşmesinin feshine konu yapılamayacağı gibi aynı zamanda kiralananı tahliye sebebi de olamayacak.

- Afet ve acil durumlarda KVKK istisnası olarak kişilere ulaşma imkânı

Afet ve acil durum hallerinde acil durumlardan etkilenen kişilerle sınırlı olarak bu kişilere ulaşabilmek amacıyla ihtiyaç duyulan telefon ve abone konum bilgilerinin kullanılmasına ilişkin düzenlemedir. Bu yetki sadece afet ve acil durumlara ilişkin olup başka amaçlarla kullanılması yasaklanmıştır.

- Elektrik ve doğalgaza ilişkin destek düzenlemeleri

Bu konuda Cumhurbaşkanı’na iki hususta karar yetkisi verildi;

Birincisi, afetler nedeniyle afet yaşanılan yerlerde elektrik ve/veya doğalgaz tüketim bedellerinin tahsilatlarının 1 yıla kadar ertelenmesi.

İkincisi ise elektrik ve doğalgaz tedarik eden şirketlerin ertelemeden kaynaklanan (ana para hariç) tüketicilerden tahsil edilemeyen bedellere ait finansman maliyetinin (gecikme zammı tutarını geçmemek üzere) Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı bütçesinden karşılanmasına karar verme yetkisidir.

- Çek mağdurlarıyla ilgili yapılan düzenleme

24 Mart 2020 tarihine kadar karşılıksız çek suçundan adli para cezasına mahkûm olup para cezasını ödeyemedikleri için bu cezaları hapse çevrilenlerin cezalarının infazı 25 Mart 2020 tarihinden itibaren durduruldu.

Hükümlü tahliyeden itibaren 3 ay içinde çek bedelinin ödenmeyen kısmının 1/10’unu alacaklıya ödemek zorunda.

Kalan kısmın ise 3 aylık sürenin bitiminden itibaren 2 ay ara ile 15 taksitte ödenmesi halinde cezasının kaldırılmasına mahkemece karar verilecek.

Bu şartların herhangi bir aşamada ihlali halinde cezanın infazına devam edilecek.

Ceza infazının durdurulması halinde ceza zamanaşımı işlemeyecek.

Yine hakkında ceza infaz durdurma kararı verilen kişi hakkında adli kontrol tedbirlerine karar verilebilecek.

Bu düzenleme her bir suç için ancak bir kez uygulanabilecek.