Konaklama sektöründe, rakamları ilişkilendirmek, doğru yorumlamak, şirketin doğru yönetilmesinde ve başarılı sonuçlar elde edilmesinde çok önemlidir. 0telcilik sektöründe üretilen finansal raporlar dikkate değer bilgiler sağlar. Bu bilgilerin detaylı analizleri sadece raporlanan bilgileri basitçe okumaktan ötesini gerektirir. Finansal raporları kullananlar, raporlanan verilerini etkin sonuçlara ulaşabilmek ve farklı konularda detayların gözden kaçmaması için, ihtiyaç duyulan sorulara cevap verebilecek şekilde yorumlayabilmelilerdir.
OTELCİLİKTE ORANLARIN ÖNEMİ VE ANALİZLERİ
Oranların analizleri sayesinde, finansal raporlardaki ilgili verilerin ilişkilendirilmesi ile sağlanır. Oran analizi ilgili iki verinin ilişkisini matematiksel olarak ortaya koyar.
Oran analizleri, aşağıda bazı örneklerini verdiğimiz soruların cevabını verir:
İşletmenin belirlenen süre içinde borçlarını ödeyebilecek naktinin olup olmadığı,
Kârın yeterliliği,
Borçların, hissedarların yatırımlarına göre kabul edilir seviyede olup olmadığı,
Alacakların miktarı ile borçların miktarı arasındaki ilişkisi kabul edilebilir seviyede mi?
ORANLARIN STANDARTLARI
Oran standartları, herhangi bir finansal durumun iyi veya kötü olduğunu değerlendirmede kullanılır. Hesaplanmış oranlar tek başına, iyi veya kötüyü, kabul edilir veya edilmezi, gerçekçi olup olmadığını göstermez. Oranlar, iki rakam arasında ilişkiyi tarafsız şekilde gösterirler. Oranların mana ifade etmesi, endüstrideki kabul görmüş standartlar veya o işletmenin geçen yılı veya bütçesi ile mukayesesi ile olur. O zaman oranlar finansal durumun analiz edilmesi için mana ifade eder.
Temelde, söz konusu operasyonun belirlenen zaman dilimi içinde değerlendirilmesi için üç ayrı standart mevcuttur. Birincisi, birçok oran artış veya düşüşleri hesaplamada verilen dönemin, bir önceki dönem ile mukayese ederek, artış veya azalışları görmek için kullanılır. Örnek verecek olursak, bu yılın doluluk oranı, geçen yılın doluluk oranı ile mukayese edilerek, işletmenin geçen yıla göre daha başarılı satış gerçekleştirip, gerçekleştirmediğini gösterir. Bu mukayese, işletmenin pazarlama planının etkinliğini de gösterir.
Sektör ortalaması da oranların mukayesesi için ikinci standardı oluşturur. Örnek olarak, yatırımcı yatırımın geri dönüş süresini hesapladıktan sonra, benzer tesislerin yatırımlarının ortalama geri dönüş süreleri ile mukayese etmek ister. Aynı şekilde, doluluk oranı, yiyecek maliyeti gibi operasyonel oranlarda, sektörde benzer ürünler ile mukayese edilir.
Oranlar, belirlenen dönemdeki sonuçlar, benzer ürünlerin oranları ile mukayese de kullanıldığı gibi, en iyi mukayese hedeflenen oranlar ile olanıdır. Örnek olarak, işletme yönetimi işçilik maliyetinin gelire oranını, geçen yıl aynı döneminin oranının az altında hedefleyerek daha verimli yönetim amaçlayabilir. Hedeflenen oran ile gerçekleşen oran arasındaki fark personel maliyeti kontrolü üzerinde yönetimin ne kadar başarılı olduğunu gösterecektir.
0RANLARIN AMAÇLARI
Kredi verenler, yöneticiler ve yatırımcılar oranları farklı amaçlarla kullanarak, finansal raporlarda verilen bilgileri değerlendirirler. Yöneticiler, belli sayıda oranları izleyerek operasyonlarının etkinliği, verimliliği konularında oldukça doğru bilgi sahibi olurlar. Restoran işletmelerinde, en büyük iki maliyet kalemi olan personel ve yiyecek maliyet oranlarını izleyerek operasyonlarına yön verirler. Konaklama işletmelerinde ise doluluk oranları günlük olarak izlenir. Oranlar, konaklama sektöründe, aşağıda örnekleri verildiği üzere, daha çok hedefleri belirlemede kullanılır.
Yiyecek maliyetinin % 34 olması,
Doluluk oranın % 80 olması,
Cari oranın 1.25 e 1 olarak muhafaza edilmesi,
Borç, özkaynağa oranının 1’e 1’i geçmemesi,
Sermayenin geri dönüşünün % 15 te tutulması,
Oranlar, yöneticiler için hedeflere ulaşmada nasıl performans ortaya koyduklarını gösterdikleri için çok faydalıdırlar. Örnek olarak, REVPAR daki (satılabilir oda başına gelir) sapmanın ortalama oda fiyatından mı, yoksa doluluk oranından mı veya her ikisinden birlikte mi kaynaklandığını ilgili yönetici rahatlıkla görebilir.
Kredi verenler ise, işletmelerin yükümlülüklerini yerine getirmede gelecekte herhangi risk taşıyıp taşımadıklarını değerlendirmek için verileri analiz ederler.
Yatırımcıları, yatırım kararları sürecinde oranları kullanarak otel yatırımlarının gelecekteki performansını değerlendirirler. Örneğin, temettü ödeme oranı, otelin ödeyeceği hisse başına düşen kazancı gösterir.
Oranlar, ortaya konan finansal performansın iletişiminde de kullanılır. Tek başına, rakamın belki de bir şey ifade etmeyeceği durumlarda oranlar önemli bilgileri kolay anlaşılır şekilde ortaya koyar.
ORANLAR NE İFADE EDER
Oranlar değişik formatlar da bilgi üretirler. Değişik formatlar farklı şekilde değerlendirilirler. Örneğin, 100 000 liralık içecek satışına karşılık, 22 000 liralık içecek maliyeti olduğunu varsayalım, maliyetin ciroya bölümü .20’dir. 100 çarpımı %20’lik içecek maliyeti olduğunu gösterir. Aynı şekilde 150 odalı bir otelde satılan 75 oda için doluluk oranını bulmak için, 75 bölü, 150, çarpı 100 %50 doluluk oranını verir.
Bazı oranlar birim olarak ifade edilir. Örnek olarak, ortalama akşam yemeği çeki, belirli zaman diliminde toplam akşam yemeği cirosunun toplam akşam yemeğinde servis edilen misafir sayısına bölünerek hesaplanır. Akşam yemeğinde, 200 kişiye hizmet verildiğini ve 1 000 TL ciro elde edildiğinde, o öğünde ortalama çek 50 TL’dir (1000 bölü 200 = 50 TL).
Diğer oran yöntemi devir oranıdır. Lokanta da dolu sandalye devir oranı lokantanın servis edilen misafir sayısını toplam oturma kapasitesine bölümü ile hesaplanır. 40 kişilik oturma kapasitesine sahip lokanta, akşam yemeğinde 200 misafir ağırladıysa dolu sandalye devir oranı 2.5. (100 bölü 40 = 2.5) tur.
oranlar ise karşılama oranı olarak ifade edilir. Cari oran kullanılan bir örnektir. Cari varlıkların, cari borçlara bölünmesi ile hesaplanır. Varlıklarının 1 000 000 TL olduğu bir şirkette 800 000TL cari borcu varsa cari borcu karşılama oranı 1,25 (1 000 000 bölü 800 000 = 1,25) tir. Bu diğer değişle, söz konusu şirket cari borçlarını 1,25 defa ödeme gücüne sahiptir.
İki veri arasında mukayese ile en manalı bilgiyi elde etmek farklı oran formatlarının kullanımı ile mümkündür..
ORANLARIN SINIFLANDIRILMASI
Oranlar sağladıkları bilgilere göre sınıflandırılırlar. Genelde beş gurupta ele alınırlar.
Likidite oranları
Borç ödeme gücü
Firmanın kaynaklarını kullanmadaki etkinliğini ölçme oranı- faaliyet oranı
Karlılık
Operasyon
Likidite oranları, kuruluşun kısa dönemdeki borçlarını ödeme kapasitesini gösterir. Bir otelin kısa dönemdeki borçlarını ödeme yetkinliği, finansal durumunu değerlendirmek ile mümkündür. Başlıklar halinde, cari oran, asit test oranı, alacak devir hızı, ortalama tahsilat süresi, işletme sermayesi devir hızı likidite oranlarıdır.
Borç ödeme gücü, şirketin uzun vadede borçlarını ödeme gücünü belirtir. Eğer şirket finansmanını kredi ile sağlaması durumunda oranlar, işletmenin borcu finanse etme kapasitesini ölçer. Bu oranlar, operasyonun zarar etmesi durumunda öz sermaye yeterliliğini ortaya koyar. Bu veriler daha çok kredi kuruluşları kullanır. Başlıklar halinde, ödeme gücü oranı, borç öz sermaye oranı, uzun vadeli borçların sermaye değerine oranı, faiz ödeme gücü oranı, gelirin faizi karşılama oranı borç ödeme oranlarıdır.
Firmanın kaynaklarını kullanmadaki etkinliğini ölçme oranı, faaliyet
oranı, yönetimin kaynaklarını ne kadar etkin kullandığını ölçer. Yönetimin kullanımına emanet edilen envanter, sabit değerler ve diğer kaynaklardan, misafirlere hizmet sunmanın yanı sıra ne kadar kazanç elde edilmesi beklenir.
Aktivite oranları, yönetimin şirketin varlıklarını etkin kullanma becerisini gösterir. Karlılık oranları, yatırımın geri dönüş süresi, satışlar gibi yönetimin etkinliğini çeşitli oranlardır. Operasyon oranları ise, otelin operasyonlarını analiz etmeğe yardımcı olurlar.
Karlılık oranı, yönetimin sorumluluğundaki faaliyet gösterdiği tüm alanlardaki sonuçları gösterir. Kar marjı, Operasyon etkinlik rasyosu, Aktif karlılığı, Sermaye getiri oranı, Hisse başı getiri, gibi
Operasyon Oranları, yönetimin otelin operasyonunu analiz etmesine yardımcı olur. Bu oranlar, gerçekleşen satışların kaynaklarını hedeflenen kaynaklarla mukayese ederek, sapmaların hangi kaynaklardan olduğunu gösterir. Kontrole yardımcı olur. Örnek olarak, yiyecek maliyet oranının, bütçelenen yiyecek maliyet oranı ile mukayesesi ile yiyecek maliyeti ile kontrol altında tutulmasını temin eder. Gerçekleşmelerle bütçelen arasındaki herhangi ciddi sapmalar daha detaylı araştırılmasına yol açar.
Çok sayıda oranlar söz konusu olmasına rağmen, aşağıdakilere önem verilmesine dikkat edilmesi gerekir;
Departmanların cirolarının toplam gelirlerin içindeki oranları
Giderlerin toplam gelir içindeki payları
Departman giderlerinin departman gelirleri içindeki oranları
Dolu oda başına düşen gelir
Oda başına gider vs…
Ortalama oda fiyatı, ortalama yiyecek çeki, yiyecek maliyet oranı, içecek maliyet oranı, personel maliyet oranı……
ORANLARDAKİ LİMİTASYONLAR
Oranlar, kuruluşların değerlendirilmesinde yatırımcılara, kredi verenlere, ve yönetime çok faydalı bilgiler sağlarlar. Diğer taraftan, oranlar sadece göstergedirler. Problemleri çözmezler, ve hatta problemin nereden kaynaklandığını da ortaya çıkarmazlar. En iyi şartlarda, geçmiş zaman dilimine veya bütçe hedeflerine veya sektör ortalamalarına göre farklılıkları ortaya koyarlar ve olası problemlere işaret ederler. Kullanıcıların daha fazla analiz yapması gerekir. Oranlar iki ilgili rakam mukayese edildiğinde mana ifade etmektedirler. Örnek verecek olursak, yiyecek maliyeti, yiyecek maliyetinin geliri arasında ki ilişki mukayese edildiğinde anlam ifade eder.
Oranlar, sıkça iki kuruluş mukayese edilirken kullanılırlar. Ancak, farklı segmentte faaliyet gösteren iki otelin mukayesesinde, özellikle operasyonel oranlar anlamlı bilgi vermezler. Örnek verecek olursak, lüks otelle, oda kahvaltı hizmeti veren pansiyonun oranlarının mukayesesi hiçbir anlam ifade edemez.
İlave olarak, farklı muhasebe yöntemi uygulayan iki farklı kuruluşun ortaya koyduğu verilerde yanıltıcı olabilir.
Limitasyonlara rağmen, oranların dikkatli kullanımı operasyonların noksanlarını işaret ederek, finansal durumlarının daha iyi anlaşılmasına yardımcı olurlar.
