Harran Bazda'da doğaltaş yeraltı işletmeciliğinin tarihi

Abdurrahman Büyükkeskin
Antalya - Tarihin sıfır noktası Mezopotamya doğaltaş üretiminin de başladığı topraklar. Uluslararası Taş Kongresi Yürütme Kurulu, doğaltaş işletmeciliğinin en az 6 bin 500 yıl önce başladığı Şanlıurfa’nın Harran ilçesindeki Bazda yeraltı işletmesini dünya gündemine taşımak için harekete geçti.

Uluslararası Taş Kongresi Yürütme Kurulu Başkanı Prof. Dr. Faruk Çalapkulu, Dünya madencilik tarihi incelendiğinde metal işlemeciliğin ilk olarak Ortadoğu coğrafyasında geliştiğinin bilindiğini yeraltı doğaltaş işletmeciliğinin de ilk defa Şanlıurfa'nın Harran İlçesinde Bazda’da başladığının bulgularına ulaşıldığını açıkladı, Bazda’yı 7. Uluslararası Taş Kongresi gündeminde ele alarak dünya gündemine taşımak ve bir turizm destinasyonu yapmak istediklerini dile getirdi. 

Bu amaçla Prof. Dr. Faruk Çalapkulu başkanlığında Jeoloji Mühendisleri Odası İzmir Şube Başkanı Bora Sonuvar, Prof. Dr. Sacit Özer, Prof. Dr. Seyfi Kulaksız, Jeolojik Miras Komite üyesi Prof. Dr. Hülya İnaner, Doç. Dr. Mimar Nimet Öztank, Dr. Ramazan Hacımustafaoğlu ile Ege Maden İhracatçıları Birliği Denetim Kurulu Üyesi Burak Alimoğlu, Ege İhracatçı Birlikleri Genel Sekreter Yardımcısı Çiğdem Önsal ve Ege İhracatçı Birlikleri Basın Müşaviri ve Ekonomi Muhabirleri Derneği İzmir Şubesi Başkanı Murat Demircan’ın yer aldığı heyet Şanlıurfa Bazda’da incelemelerde bulundu.

Halk arasında Bazda mağaraları olarak bilinen alanın aslında dünyada yeraltı doğaltaş işletmeleri olduğunun 2004 yılında Prof. Dr. Seyfi Kulaksız ve arkadaşları tarafından ortaya konulduğuna işaret eden Prof. Dr. Faruk Çalapkulu, “Bu bulgular yeraltı işletmeciliği açısından milat oluşturmaktadır. Dünya madencilik gündeminde hak ettiği yeri alması için çabalarımız 25-27 Ağustos 2021 tarihleri arasında MARBLE İZMİR fuarı ile eş zamanlı olarak gerçekleştirilen 6. Uluslararası Taş Kongresi’nde başladı. Bazda için özel bir oturum gerçekleştirdik. Günümüzden en az 6 bin 500 yıl önce Şanlıurfa Harran ilçesi Bazda’ da oda topuk yöntemi ile yapılan yeraltı işletmesi ile İtalya Carrara’da günümüzde faal olan yeraltı işletmesinin karşılaştırılması kongre katılımcılarını hayretler içinde bıraktı. Ayrıca bu oturumda Michel Comte ve M. Arhan Kayar Bazda yeraltı işletmelerine yönelik yatırım projesi hakkında bilgiler verdi” diye konuştu.

Bazda yeraltı işletmelerinden çıkarılan taşların Mezopotamya’da çok sayıda yapıda kullanıldığına dair bulgular olduğu bilgisini paylaşan Çalapkulu sözlerini şöyle sürdürdü: “Göbeklitepe taşın çıkarılması taşınması, yapıda kullanımı ve üzerindeki işlemelerle günümüze aktardığı resimli bilgilerle insanlık tarihinde bir milat yaratmış bulunuyor. Bazda’dan numuneler aldık. Bazda’nın tarihini ortaya koyacağız. Bu çalışmalarımıza Şanlıurfa Valisi Sayın Abdullah Erin ve Harran Kaymakamı Cihat Koç büyük ilgi gösterdiler. Sayın Koç’un belirttiği gibi “Harran’ın geçmişi geleceğini yaratacak” sözlerine Kongre yürütme kurulu olarak tamamen katılıyoruz. Bazda yeraltı işletmesi ile Göbeklitepe ilgisini başarabilirsek Bazda’nın yeraltı doğaltaş işletmeciliğinin tarihi günümüzden 16.000 yıl geriye taşınacak. Bununla da Homosapiens’in kültürel ve teknolojik tarihinde dünya kamu oyununa yeni bir sayfa açılacağı inancını taşıyoruz.”

Uluslararası Taş Kongresi’nin 7.’sinin Cumhuriyetimizin 100. Kuruluş yılında düzenleneceğini anlatan Prof. Dr. Faruk Çalapkulu, “Çalışmalarımızla ilgili bilgileri ve sonuçlarını ön tetkiklerin sonunda Şanlıurfa Valisi Abdullah Erin, Harran Kaymakamı Cihat Koç, Yerel Yönetimler, İl Turizm ve Kültür Müdürlüğü ve Harran ve Göbeklitepe Kazı Başkanları ile paylaşacağız. 

Ayrıca 6. Uluslararası Taş Kongresi ve MİNEX fuarı kapsamında ilk defa 793 kişi VR gözlükle 2000 yıl önce Efes ve Laodikya’ da faaliyet göstermiş, bilinen dünyanın ilk taş kesme makinası (katrak) ile sanal gerçeklik deneyimi yaşamıştı. Benzeri bir yazılımı Bazda yeraltı işletmelerine yönelik gerçekleştirerek tüm dünyanın dikkatini insanlığın inanç, tarım, madencilik başlangıç noktası olan Güneydoğu Anadolu coğrafyasına çekmek istiyoruz. Onları Mezopotamya taş ustaları ile Bazda yeraltı işletmesinde buluşturmak için sanal gerçeklik ortamında zamanda yolculuk yaptırmak da hedeflerimiz arasında yer alıyor” şeklinde konuştu.