Diyarbakır’dan sosyal medyada "Dengbej" konseri

ÖZKAN ALTINTAŞ- TÜRKİYE TURİZM
DİYARBAKIR - Diyarbakır Valiliği, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Güneydoğu Kürt edebiyatında “ahenkli ses ve renkli sözler” ile asırlar boyu söylenen özel geleneği Dengbej’i sosyal medya üzerinden düzenlenen konserle sunuyor. “Dengbej Divanları” adıyla tanıtılan ve “Dengbejlerimizin sosyal medya konserine davetlisiniz” şeklinde yapılan duyuru ile konserin 19 Aralık Cumartesi günü saat 16.00’da Valilik ve Büyükşehir Belediyesi internet sitesi üzerinden yayınlanacağı bildirildi.

YÜREKLERDEN GELEN MÜZİK EŞLİĞİNDE KASİDELER TURİSTLERE SUNULDU
Güneydoğu toprağının sesini, yaşamının kasidelerle yüreklerinden gelen müzik eşliğinde gırtlağının gücünü dayanarak Dengbejler yüzyıllardır seslendiriyorlar. Son yıllarda Güneydoğu turizminde önemli bir yere sahip olmaya başlayan, turizm acentelerinin turistlere dengbej gösterileri düzenlediği bu Kürt edebiyatı kültürünin esiz sunumu bu kez Valilik ve Bilediye işbirliğinde internet ortamında konserle tanıtılıyor.

BELEDİYE’NİN DENGBEJ EVİ ZİYARETİYLE PLANLANDI
2007 yılında Diyarbakır Büyük şehir belediyesi tarafından açılan Dengbêj evi bu kültürün korunması adına faaliyetini sürdürüyor. Diyarbakır Valisi Münir Karaloğlu geçtiğimi günlerde Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Dengbej Evini ziyaret ederek Kürtçe uzun hava kasidelerini dinledikten sonra bu kültürün herkes tarafından bilinmesi gerektiğini söylemişti.

VALİ KÜRTÇE KASİDELERE EŞLİK ETMİŞTİ
Karaloğlu, daha sonra twitter hesabından yaptığı paylaşımda, “Büyükşehir Belediyemizin Dengbej Evine düşürdük yolumuzu… Bu toprağın sesi ustalarımızı dinlemek büyük keyifti. Her daim, neşeniz bol, sesiniz gür olsun” şeklinde yazmıştı.

O ziyarette Vali Karaloğlu, Mehmet Tanrıverdi tarafından seslendirilen 'Lawike Metini', Cemal Tanrıverdi tarafından seslendirilen 'Eman Diyarbekir', Hasan Bilici tarafından seslendirilen 'Genç Xelil', Neytullah Sayılı tarafından seslendirilen 'Kani Muhammed Mustafa' isimli Kürtçe kasidelerini dinlemişti. Çevirmen tarafından kasidelerin Türkçe'sini öğrenen Vali Karaloğlu, alkışlarla müziğe eşlik etmişti.



DENGBÊJ NEDIR, KIME DENIR?
Dengbêj, Kürt sözlü edebiyatında kilam ve stran söyleyen sanatçıların adıdır. Dengbêj sözcüğünün kelime anlamı; deng ‘ses’, bêj ‘söyle’dir. Bu kelime, sözün ahenkle icra edilmesini sağlayan kişi anlamında kullanılmıştır.
Dengbêjler genellikle köyden köye dolaşarak, hayatlarını söyledikleri destanlar, kılamlar, ilahiler ve hikayeler ile sürdürmektedirler.
Bazıları erbane (tef), bılur (kaval) gibi çalgılarla söyleseler de, dengbêjlerin çoğu herhangi bir çalgı aleti kullanmadan, gırtlak gücüne dayanarak sanatlarını icra ederlerdi.

SÖZLÜ KÜRT EDEBIYATı
Kahramanlıkların anlatıldığı ve ‘şer’ denilen sıtranlardan (şarkı) avcılığa, baharın güzelliği ‘kılam’lardan, düğün ve eğlencedeki mutluluktan, zaferlerin heyecanına kadar, hastalıktan kaynaklı acılardan, haksızlık ve birçok konu, değişik şekillerde sanatsal olarak sözlü Kürt edebiyatında yerini aldı.
Dengbêj kelime manası olarak sese biçim, hayat, renk veren anlamındadır. Dengbêjlerin seslerini kullanarak yarattıkları yapıtlara lawik ve kilam denir. ‘Deng’ Kürtçe’de ‘ses’ anlamına geldiği gibi ‘haber’ anlamında da kullanılır.

TARIHI BILDIRENDIR
Özellikle deyimlerde birçok örneğine rastlamak mümkündür: dengeke ji wan nehat gibi… Yaygın olarak bilinenin aksine deng-bêj, ‘ses’ ve ‘söyle’ anlamlarından öte ‘haber veren’, ‘haber eden’ anlamına gelmektedir.
Dengbêjlik dil aracılığıyla; tarihi, sosyal ve kültürel içeriğe sahip bir gelenektir. Bu manada ‘dengbêj‘ vak’alardan ibaret bir tarihi bildirendir.

GıRTLAK GÜCÜNE DAYANARAK SANATLARıNı ICRA EDERLER
“Bir dengbej, aşk, göç, savaş, ölüm, yas, sevinç gibi bütün toplumsal olayları klam haline getirir. Dengbejler genellikle köyden köye dolaşarak, hayatlarını söyledikleri destanlar, klamlar, ilahiler ve hikayeler ile sürdürmektedirler. Dengbejler, herhangi bir çalgı aleti kullanmadan, gırtlak gücüne dayanarak sanatlarını icra ederler.

TOPLUMUN YAŞAM BIÇIMINI YANSıTıRLAR
Dengbejler, bu coğrafyada olup biten her şeyi klam haline getirdikleri için toplumun yaşam biçimini yansıtırlar. Bu coğrafyada yaşayan insanlar ağlarken, gülerken, savaşta, barışta , kavgada, cenazelerini bile defnederken bunları klamlaştırmışlar. Her klamın ayrı bir anlamı ve hikayesi vardır. Dengbejler, yıllardır toplum üzerinde büyük etki bırakmışlar.
Bu etki hala devam ediyor. Eskiden toplumun ileri gelenlerinin, padişahların, aşiret reislerinin, beylerin özel dengbejleri vardı. Eğer bunlardan birinin dengbeji yoksa bu kişinin halk arasında pek itibarı olmazmış.”

Bilinen en meşhur Dengbêjlerden bir kaçı;
-Şakiro
-Kawis Axa
-Karapetê Xaço
-Evdalê Zeynikê
Mihemed Arif Cizrawî

DENGBÊJLIK KÜLTÜRÜ DEVAM EDIYOR
Gelenekselleşmiş olan Dengbêjlik özellikle Serhat Bölgesi diye anılan (Van, Kars, Erzurum, Ağrı, Muş vs.) gibi yerleşim yeri köylerinde hala sürdürülüyor. 2007 yılında Diyarbakır Büyük şehir belediyesi tarafından açılan Dengbêj evi bu kültürün korunması adına faaliyetini sürdürüyor.