Çin'in C919 uçağı havacılıkta dengelerini değiştirecek

ŞANGHAY- Uzun zamandır planlanan Çin’in uzun süredenberi planlanan, Boeing ve Airbus’a rakip olacak C919 nihayet Şangay’da ilk uçuşunu gerçekleştirdi. Çin’in ilk yerli uçağının tanıtılmasının küresel üretim savaşında bir fark yaratıp yaratmayacağı havacılıkta dengeleri nasıl değiştireceği merak ediliyor. 
Çin'in uzun süren çalışmalardan sonra tasarladığı sivil yolcu uçağı C919, kısa ve orta menzilli uçak pazarında Boeing ve Airbus'ın ülkedeki hakimiyetine son verecek gibi görünüyor. Zira C919 yolcu uçağı projesinin 2021 yılında sertifikasyon sürecini tamamlayarak ticari uçuşlara başlaması bekleniyor. Avrupalı Airbus ve Amerikalı Boeing’in büyüyen pazarı Çin’deki yeni oyuncunun dengeleri değiştirmesi bekleniyor.



C919, iktidardaki Çin Komünist Partisi (TBM) tarafından ülkeyi havacılık, temiz enerji ve diğer öncelikli alanlarda karlı teknolojilerin yaratıcısına dönüştürmek için başlattığı ulusal bir proje girişimi olarak biliniyor.
C919 Programının Baş Tasarımcısı Wu Guanghui yaptığı açıklamada test programının üç uçakla devam ettiğini ve dördüncü uçağın geçtiğimiz günlerde ilk uçuşunu gerçekleştirdiğini söyledi. Guanghui ulusal ve uluslararası sertifikasyon sürecinin 2021 yılında tamamlanarak uçağın ticari uçuşlarına başlamasını beklediklerini söylüyor.

TEK KORİDORLU UÇAK PAZARINA HAZIR
İki motorlu, tek koridorlu COMAC C919'daki çalışma 2006'da başladı. Çinli uçak tasarımcılarının bu girişimi Boeing ve Airbus'un hakim olduğu tek koridorlu uçak pazarında yer edinme girişimi oldu. Küresel havacılık endüstrisinin iki devi bugüne kadar. Rus Irkut MC-21’in gelişimi ile rekabet ediyordu..

DAHA BİR KAÇ YILI VAR
Boeing Media Relations'tan Doug Alder, Boeing’in mevcut olan uçak serisinin, Çin de dahil olmak üzere gelecekte dünya çapındaki müşterilerin ihtiyaçlarını karşılamak için en uygun olduğuna emin bulunuyor.
Buna göre, C919 birkaç yıl piyasada bulunmayacak olsa da, her iki büyük üretici de COMAC’ın 919 ana pazarının tadını çıkarabileceğini düşünüyorlar..

C919’UN ÜSTÜNLÜKLERİ
Ancak C919'un dikkat edilmesi gereken C919'un bazı özellikleri bulunuyor. Uçakta 168 koltuk bulunuyor. Çoğunluğu Çinli havayolu şirketlerinden olmak üzere 20'den fazla müşteriden, siparişler aldı.  Şimdiye kadar 815 sipariş alan C919’un 2020 yılında uluslararası tanıtım turu planının başlaması bekleniyor. COMAC henüz fiyatını açıklamadı. Çin Ulusal Radyosu tarafından Haziran ayında yayınlanan bir raporda, bir C919'un 50 milyon dolara, yani B737, A320, MC-21 veya SSJ'den % 30'a kadar daha düşük fiyatlara satılabileceğini ileri sürdü.
Bu nedenle, eğer C919, B737 MAX veya A320neo'dan daha ucuz olduğu anlaşılıyor. Ayrıca Boeing’in 737 MAX’sinin, kategorisindeki diğer uçaklardan daha fazla yakıt tasarruflu olacağı tahmin ediliyor.
Bir tahmin olmasına rağmen, Çin üretimi uçağın güvensiz olduğu konusunda rakipleri tarafından hâlâ büyük bir taraama sürdürülüyor. Bu hareketle uçağın uluslararası saygınlık açısından düşük puan alması hedefliniyor.

IPHONE BİLE ÇİN MALIYDI
Ancak bu iddiaların doğru olmadığı belirtiliyor. Buna örnek olarak iPhone telefonlar örnek veriliyor. Çünkü iPhone telefonlar Çin'de de monte edildiler ve dünyanın farklı yerlerinden bileşenlerle tedarik edildiler.
C919 bileşenleri için ise, Çin’in uçağının ne kadar Çin malı olduğu sorgulanıyor. C919’un etiketinde “Made in China” yer alabilir diyorlar. Nitekim iPhone’un kapağında da “Made in China” yazdığı hatırlatılıyor.
C919’un CFM tarafından üretilen motorları yanında bazı sistemlerinin yabancı firmalardan tedarik edildiği belirtiliyor.



HAVACILIK ŞİRKETLERİ TEDARİKÇİ
Ucağın aviyoniklerinin bir kısmı, iletişim sistemi, navigasyon ve kontrol sistemleri dahil, Rockwell Collins tarafından tedarik ediliyo. BT sistemleri ve kokpit ekranlarından kara kutulara kadar her şey GE Aviation ile ortağı AVIC Systems tarafından sunuluyor. C919'un güç kaynağı sistemi de "yabancı", yani Hamilton Sundstrand tarafından üretiliyor. Honeywell, tekerlekleri, frenleri, fren kontrol sistemi (BCS) ve lastikleri sağlıyor. Özetle, radar kapağı, kanatları ve kuyruğu Çin malı.
“COMAC C919, Boeing ve Airbus uçakları gibi tutarlı, çok uluslararası bir uçak. Bunu akılda tutarak, dünya çapındaki C919 operatörleri için bakım veya yedek parça temini konusunda daha iyi fırsatlar sunabiliyor.

ORTAK GİRİŞİMLERDE YER ALDILAR
Uçak üretimine gelince, C919 projesi üzerinde çalışan Çinlilerin temel olarak diğer üreticilerle ortak girişimlerle işbirliği yaptıkları belirtiliyor. Dahası, diğer ileri teknoloji endüstrilerinde, gerçek Batı OEM'lerinin güvenilir deneyimine de güveniyorlar. Otomobiller için Volkswagen, telekomünikasyon için Cisco ve hızlı tren için Bombardier’in yaptığı gibi. Ancak bazı uzmanlar, COMAC'ın Boeing veya Airbus ile rekabet etme konusunda aynı model olarak hizmet etmeyeceğini savunuyor.



TEDARİKÇİ SIKINTISI ÇEKİLEBİLİR
Los Angeles merkezli bir şirket “2008 yılında COMAC'ın kurulduğunu a yetkilisi kılda bulunduran Çin, Boeing ve Airbus için sadece sekiz yılda neredeyse bir yüzyıl süren şeyi yapmak istiyor. Yetenek, uzmanlık ve bilgiyi geliştiremez. Yüzlerce tedarikçiyi, büyük gecikmelere uğratır. Hatta kısa bir sürede tam bir başarısızlık yaşanabilir. Bu potansiyel olmadan ticari bir uçak yapmak için tedarikçileri bir araya getiremezsiniz ”dedi.



ÇİN YABANCILARDAN UÇAK ALMAYI BİTİRMELİDİR
Öte yandan, COMAC yetkilileri Çin’in uçaklara olan ihtiyacının sınırsız olduğunu belirterek “Neden kendi uçaklarımızı yapmıyoruz. Bu kesinlikle uzun ve zorlu bir yolculuktur. Ancak Çin asla denemezse, uçaklarını yabancılardan almak için sonsuza dek zorlanacaktır. Çin havayolları 30 yıldan fazla bir süredir Western jet uçaklarını başarıyla işletti ve Çinli şirketler başarıyla havacılıkta tedarikçi rolünü oynadılar.”