Yıllar önce, bir sohbette, o zaman dünyanın en büyük uçak kiralama şirketi olan ILFC'nin Türkiye Temsicisi Hayrettin Yağız'dan duymuştum. Hayrettin Bey, İran'da halen kullanılmakta olan ve Şah döneminde alınan Boeing 747 tipi uçakların, Şah'ın Boeing'te hissedar olması ve bu alımların da bu nedenle gerçekleştiğini dile getirmişti.
Şimdilerde ambargo altında inleyen Mollalar, halen kullandıkları bu uçaklar için yatıp kalkıp Şah Rıza Pehlevi'ye dua etmeli derim. Bu örnekten yola çıkarak, Türkiye, Boeing'e ortak olmak veya hisse almak gibi bir yol denemekten bence çok uzaktır diyebiliriz.
Türkiye ekonomisi, dünyada ilk 20'nin içinde ve de 17'inci sırada yer alıyor. Bu sıralamadaki yerimizin daha yükseklere çıkması hepimizin büyük hayali. Ancak bu durum bizim; önce otomobil, sonra da uçak yapabilmemizi sağlayabilir mi?
Bu sorunun cevabını vermek yerine, şu anda dünyada en büyük ve rakip iki uçak üreticisinden biri olan Amerikan Boeing Company'nin bir fotoğrafını çekmekte yarar var diye düşündüm. Geçenlerde katıldığım bir toplantıda Boeing'in genç ve başarılı Türkiye Genel Müdürü ve Ülke Temsilcisi Ayşem Sargın ile tanışma imkanı buldum. Yaptığı güzel konuşma bu ülkenin gücüne inanan bir yöneticinin kararlılığını yansıtıyordu. Her ne kadar Boeing adına çalışıyor olsalar da ülke ekibi olarak bizimle yaptıkları iş birliği ve yatırımlar takdire değer. Türkiye pazarını çok ciddiye aldıklarını ve çok önemli iş birlikleri yaptıklarını görmek bizim için bulunmaz desteklerden olsa gerek.
Boeing'in mali gücünü, neler yaptığını öğrenebilmek için sorduğum soruların cevapları, önce İspanya, daha sonra da Amerika'dan onaylanarak bana geri gönderildi. Bu yazıyı okuyup, Boeing'i tanıdıktan sonra, acaba Türkiye'de uçak yapabilir miyiz sorusuna cevap verebiliriz diye düşündüm. Acaba siz ne dersiniz?
- Boeing'ın kuruluş tarihi nedir? Kim veya kimler tarafından kurmuş?
Boeing, William Boeing tarafından 15 Temmuz 1916’da Seattle, Washington’da kuruldu ve 1 Ağustos 1997'de McDonnell Douglas ile birleşip yoluna devam etti.
-Hangi ülkelerde tesisi var ve buralarda ne kadar insan çalışıyor?
Chicago’daki kurumsal ofisiyle beraber Boeing, Amerika Birleşik Devletleri ve 65’ten fazla diğer ülkede 140 binden fazla kişiye istihdam sağlamaktadır.
-Ticari uçak ve helikopter dışında neler üretir?
Dünyanın en büyük havacılık şirketi olan Boeing, ticari uçaklar, savunma, uzay ve güvenlik sistemleri alanında lider üretici olmasının yanı sıra ve satış sonrası hizmetler alanında faaliyet göstermektedir. Ticari ve askeri uçaklar, uydular, savunma ve güvenlik sistemler, elektronik sistemler, atış sistemleri, ileri bilgi ve iletişim sistemleri, performansa dayalı lojistik ve eğitim Boeing’in ürün ve hizmetleri arasında yer almaktadır.
-Boeing'in son yıllarda cirosu nedir?
2017 Yılında; •13,3 milyar dolarlık rekor faaliyet nakit akışı; 46,1 milyon hisse 9,2 milyar dolara geri alındı.
• 93,4 milyar dolarlık gelir, rekor sayıda 763 ticari uçak teslimatını yansıtmaktadır.
• Rezervler rekor sayıdaki 5.864 ticari uçak siparişleri de dahil olmak üzere 488 milyar dolar seviyesinde devam etti.
• 10 milyar dolarlık nakit ve pazarlanabilir hisse güçlü likidite sağlamaktadır.
2018 Yılına Bakış
• Faaliyet nakit akışının yaklaşık 15 milyar dolara çıkması beklenmektedir.
• 810-815 arası ticari uçak teslimatıyla 96-98 milyar dolar arasında gelir beklenmektedir.
• İşletme faaliyetlerinden kaynaklanan güçlü nakit akışı 4,6 milyar dolar oldu ve şirket 7 milyon hisseyi 2,5 milyar dolara geri satın aldı.
• Yaklaşık 5.800 adet ticari uçakla birlikte rezerv değeri 491 milyar dolara yükseldi.
• 10 milyar dolarlık nakit ve satılabilir senetler güçlü bir likidite sağladı.
• Nakit beklentisi korundu; gelir ve hisse başına kar beklentisi arttı; alt birimler kar beklentisi yükseldi.
- Şu anda dünyada kullanımda olan kaç adet Boeing uçağı var? Boeing, ticari uçak pazarının ne kadarına hakimdir?
Şirket bugün 737, 747, 767, 777 ve 787 uçak ailelerinin ve Boeing Business Jetlerinin üretimini yapmaktadır. 787-10 Dreamliner, 737 MAX ve 777X Boeing’in yeni ürünleri arasındadır. Dünya çapında Boeing tarafından üretilmiş 10.000’den fazla ticari uçak kullanımdadır ve şu anda 5.700’den fazla uçak siparişi bulunmaktadır. Bu rakam tüm dünya filosunun neredeyse yarısına denk gelmektedir. Boeing ayrıca kargo uçakları sunmaktadır ve dünyadaki toplam kargonun yaklaşık yüzde 90’ı Boeing uçakları tarafından taşınmaktadır.
(Konuyla ilgili daha ayrıntılı rakamlara aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz.
www.boeing.com/resources/boeingdotcom/company/about_bca/pdf/statsumpdf)
- Boeing, Brezilyalı uçak üreticisi Embrarer'ın ne kadarına ortak oldu? Bu ortaklık için ne kadar ödeme yaptı?
Anlaşma şartlarına göre Boeing, ortak girişimde yüzde 80 hisseye Embraer ise yüzde 20 hisseye sahip olacak. Bu ticari faaliyet, Embraer’ın ticari uçak operasyonlarının yüzde 100'ü için 4,75 milyar dolar değer yaratırken; ortak girişim kapsamında Boeing’in yüzde 80'lik hissesi için 3,8 milyar dolarlık bir değer öngörüyor.
(Brezilya hükümeti anlaşmayı onayladı)
-Türkiye uçak pazarında Boeing'ın payı nedir?
Boeing’in Türkiye pazarındaki payı yaklaşık olarak yüzde 53’dir.
-Türkiye'den hani şirketlerin kaç uçak siparişi bulunmaktadır?
Boeing 1968’den bu yana Türk havayolu şirketlerine 240’tan fazla yeni uçak teslim etmiştir. Bu (Türkiye'nin) kendi filosunun yüzde 50’sine denk gelmektedir.
2012 yılından bu yana gerçekleşen siparişler aşağıdaki gibidir:
- 2012: THY 15 adet 777-300ER siparişi verdi.
- 2013: THY toplam değeri 6,9 milyar dolar olan 40 adet 737 MAX 8, 10 adet 737 MAX 9 ve 20 adet yeni nesil 737-800 siparişi verdi. Anlaşma ayrıca 25 adet 737 MAX 8’in opsiyonel siparişini de içermektedir. THY sonrasında 5 adet ek 777-300ER siparişi verdi (Toplamda 75 uçak siparişi).
- 2017: THY 3 adet 777 F siparişi verdi.
- 2018: THY Ocak ayında üç adet 777 F (kargo uçağı) siparişi ve iki ay sonra 25 adet 787-9 Dreamliner siparişi verdi. Anlaşma ayrıca 5 adet 787-9 Dreamliner siparişini de içermektedir. THY Kasım ayında üç adet ilave 777 F (kargo uçağı) siparişinde bulundu.
Boeing, Türkiye'den hangi firmalarla iş birliği yapmaktadır?
Ankara, İstanbul, İzmir ve Eskişehir'de▪ Aselsan▪ Ayesas▪ Havelsan▪ TAI▪ SELEX▪ Kale▪ THY▪ Turkish Technic▪ TCI▪ TSI▪ PFW▪ Fokker Elmo ve ▪ Alp Aviation şirketleriyle iş birliği yapmaktadır. Bu iş birlikleriyle, Boeing’in Türkiye’deki güncel yıllık satın alma hacmi 160 milyon dolardır. Boeing, geçtiğimiz yıl başlattığı Boeing Türkiye Milli Havacılık Planı ile hem bu miktarı artırmak hem de küresel tedarik zincirine giren Türk tedarikçilerin sayısını artırmayı amaçlamaktadır."
Boeing'in ne olup, ne olmadığın, uçak üretmenin ve satmanın en azından mali boyutunun ne demek olduğunu bu sorulara verilen cevaplardan biraz olsun anladık sanıyorum. "Biz, uçak yapabilir miyiz ve yaptığımız bu uçağı da dünya pazarındaki alıcılarına satabilir miyiz?" diye bir soru sormadan önce doğrusu bu şirketlerle iyi ilişkiler kurarak, bilgi ve teknolojilerini transfer ederek ve bu iş birliğini stratejik ortaklık boyutuna taşıyarak daha sağlıklı bir yol alabiliriz diye düşünüyorum. Bu konuda Boeing gibi dev bir şirket en iyi ve faydalı bir yol arkadaşı olur kanaatini taşımaktayım.
İyi uçuşlar Türkiye'm...
