Ayasofya Müzesi en iyi mimari eser

İSTANBUL - ‘En İyi 100 Türk Filmi’, ‘En İyi 100 Albüm’, ‘En İyi 100 Türk Romanı’ derken sıra geldi ‘En İyi 100 Mimari Eser’e... Hürriyet Pazar, ‘soruşturma klasikleri’nde yeni bir kapıyı daha aralıyor. Mimarlık, tarihsel açıdan uğradığımız bütün duraklardan çok çok daha eski. İnsanın varlığıyla birlikte etrafını inşa etme çabası, dokunuşu upuzun bir sürecin ifadesi.
Doğanın fiziksel koşullarından korunma çabası, başını sokacak bir mekân arayışı, sonrasında malzemelerin ve bilimin gelişimi derken basit ihtiyaçlardan ihtişama, işlevsellikten estetiğe, günü kurtarmaktan tarihe tanıklık etmeye onca yapı insanların, toplulukların, ait oldukları coğrafyaların da bir ifade biçimine dönüştü. Üzerinde yaşadığımız Anadolu da sayısız medeniyetin tanığı. Dolayısıyla mimarlık serüveninin de...
Bu açıdan ‘En İyi 100 Mimari Eser’ soruşturmamızda 100 kişilik jürimize geniş bir hareket alanı tanıdık ve tanım aralığını, ilk yerleşmelerden biri olarak kabul edilen “Göbeklitepe’den Günümüze” parantezinde tuttuk. Bu parantezin içinde antik çağ, Roma, Selçuklu, Osmanlı ve tabii ki Cumhuriyet dönemi mimarisi vardı. Jüri bu çağların ifadesi olan yapıları (tek ya da çoğul) kendi mimarlık anlayışları ve beğenileri doğrultusunda seçti.
Daha önceki soruşturmalarımızda jüri üyelerinden ‘En iyi 10’larını istemiştik, bu kez tanım aralığının genişliğinden dolayı seçkimiz ‘En iyi 20’lik listelerden oluştu. Ve nihayetinde akademisyenlerden, mimarlardan, kültür sanat insanlarından oluşan bir seçici kurul, ‘Türkiye toprakları üzerindeki en iyi 100 mimari eser’i belirledi. Biz de onların seçimlerini sayfalarımıza taşıyarak tarihe özel bir not daha düştük...
Kültür hayatımıza ışık tutmasını dilediğimiz bu soruşturmayı da umarız öncekiler gibi beğenirsiniz diyelim... Not: Soruşturmamızda çeşitli nedenlerden dolayı hatıralarımızdan olmasa da fiziksel çevreden silinmiş, yıkılmış, hayatı sona ermiş yapılar yer almadı. 100’lük tablo, varlığını hali hazırda sürdüren yapılardan oluştu.

NASıL SEÇTIK?
Listedeki yapıtlara sıralarına göre birinciye 20, ikinciye 19, üçüncüye 18, dördüncüye 17 vs. şeklinde puan verdik. Sırasız listelere ise ‘Eşit ağırlıklı’ mantığı uygulayarak her bir seçime 11 puan verdik ve genel toplam sonucu ‘En iyi 100 mimari eser’ listemizi elde ettik.

EN IYI 100 MIMARI ESER LİSTESİ

1) AYASOFYA MİMARLARI: Miletli İsidoros ve Trallesli Anthemius İstanbul, 532-537 Aldığı puan: 1273



2) SELİMİYE CAMİİ MİMARI: Mimar Sinan Edirne, 1568 Aldığı puan: 786



3) DİVRİĞİ ULU CAMİİ MİMARI: Ahlatlı Hürrem Şah Sivas, 1228 Aldığı puan: 627



4) SÜLEYMANİYE CAMİİ MİMARI: Mimar Sinan İstanbul, 1551 Aldığı puan: 536



5) ASPENDOS MİMARI: Zenon Antalya, 138 Aldığı puan: 442



6) GÖBEKLİTEPE Şanlıurfa, M.Ö. 9.600 Aldığı puan: 409



7) ATATÜRK KÜLTÜR MERKEZİ MİMARI: Hayati Tabanlıoğlu İstanbul, 1946 Aldığı puan: 370



8) TOPKAPI SARAYI MİMARI: Alaüddin Davud Ağa İstanbul, 1460 Aldığı puan: 361



9) ANITKABİR MİMARLARI: Emin Halid Onat-Ahmet Orhan Ada Ankara, 1944 Aldığı puan: 354



10) FLORYA ATATÜRK KÖŞKÜ MİMARI: Seyfi Arkan İstanbul, 1935 Aldığı puan: 347
11) ODTÜ MİMARLIK FAKÜLTESİ MİMARI: Altuğ-Behruz Çinici Ankara, 1961 Aldığı puan: 296
12) SÜMELA MANASTIRI Trabzon, 365 Aldığı puan: 282
13) TÜRK TARİH KURUMU MİMARLARI: Turgut Cansever ve Ertuğ Yener Ankara, 1962 Aldığı puan: 266
14) HAYDARPAŞA MİMARLARI: Otto Ritter ve Helmut Cuno İstanbul, 1906 Aldığı puan: 257
15) CELSUS KİTAPLIĞI İZMİR, M.S. 115 Aldığı puan: 233
16) AMCAZADE YALISI İstanbul, 1699 Aldığı puan: 225
17) İSTANBUL MANİFATURACILAR ÇARŞISI (İMÇ) MİMARLARI: Doğan Tekeli, Sami Sisa ve Metin Hepgüler İstanbul, 1967 Aldığı puan: 214
18) İSHAK PAŞA SARAYI MİMARI: Mehmet Paşa Ağrı, 1784 Aldığı puan: 196
19) TBMM CAMİİ MİMARI: Behruz Çinici ve Can Çinici Ankara, 1986 Aldığı puan: 190
20 RÜSTEM PAŞA CAMİİ MİMARI: Mimar Sinan İstanbul, 1561 Aldığı puan: 188
21) SSK ZEYREK TESİSLERİ MİMARI: Sedad Hakkı Eldem İstanbul, 1962 Aldığı puan: 185
22) KAPALIÇARŞI İstanbul, 1460 Aldığı puan: 182
23) SOKULLU MEHMET PAŞA CAMİİ MİMARI: Mimar Sinan İstanbul, 1578 Aldığı puan: 179
24) YEREBATAN SARNICI İstanbul, 527 Aldığı puan: 160
25) BOTTER APARTMANI MİMARI: Raimondo Tomaraso D’Aronco İstanbul, 1900’lerin başı Aldığı puan: 158
26) ÇATALHÖYÜK Konya, M.Ö. 7400 Aldığı puan: 158
27) ŞEMSİ PAŞA CAMİİ MİMARI: Mimar Sinan İstanbul, 1580 Aldığı puan: 150
28) BURSA ULU CAMİİ MİMARI: Ali Neccar ve Hacı İvaz Bursa, 1396 Aldığı puan: 149
29) DOLMABAHÇE SARAYI MİMARI: Garabet Balyan ve Nigoğos Balyan İstanbul, 1843 Aldığı puan: 140
30) GALATA KULESİ İstanbul, 528 Aldığı puan: 138
31) ANKARA DİL, TARİH, COĞRAFYA FAKÜLTESİ MİMARI: Bruno Taut, Ankara, 1937 Aldığı puan: 134
32) BÜYÜK POSTANE MİMARI: Vedat Tek İstanbul, 1905 Aldığı puan: 134
33) KARİYE İstanbul, 534 Aldığı puan: 128
34) MAĞLOVA SU KEMERİ MİMARI: Mimar Sinan İstanbul, 1554 Aldığı puan: 127
35) MİLLİ REASÜRANS ÇARŞISI MİMARI: Şandor ve Sevinç Hadi İstanbul, 1985
Aldığı puan: 127
36) ODTÜ KAMPÜSÜ MİMARI: Behruz ve Altuğ Çinici Ankara, 1960 Aldığı puan: 126
37) EDİRNE II. BEYAZIT KÜLLİYESİ MİMARI: Mimar Hayreddin Edirne, 1484 Aldığı puan: 124
38) BODRUM DEMİR EVLERİ MİMARI: Turgut Cansever, Emine Öğün, Mehmet Öğün ve Feyza Cansever Muğla, 1983 Aldığı puan: 123
39) BEYŞEHİR EŞREFOĞLU CAMİİ Konya, 1296 Aldığı puan: 117
40) KARATEPE KAZI ALANI SAÇAKLARI MİMARI: Turgut Cansever Adana, 1960
Aldığı puan: 115
41) OSMANLI BANKASI MÜZESİ (SALT GALATA) MİMARI: Alexandre Vallaury ve Han Tümertekin İstanbul, 1890-2011 Aldığı puan: 114
42) SÜLEYMANİYE KÜLLİYESİ Salis ve Rabi Medreseleri MİMARI: Mimar Sinan İstanbul, 1553 Aldığı puan: 112

VE LİSTENİN SONRASI...

43. İstanbul Surları - Aldığı puan: 111
44. Didim Apollon Tapınağı - Aydın / Aldığı puan: 110
45. Mihrimah Sultan Camii - Mimar Sinan, İstanbul, 1540 / Aldığı puan: 107
46. Taut Evi - Bruno Taut, İstanbul, 1938 / Aldığı puan: 104
47. Türk Dil Kurumu Binası - Cengiz Bektaş, Ankara, 1974 / Aldığı puan: 102
48. Diyarbakır Kalesi, Surları ve Hevsel Bahçeleri - Diyarbakır, M.Ö. 7000 / Aldığı puan: 95
49. Sancaklar Camii - Emre Arolat, İstanbul, 2011 / Aldığı puan: 93
50. Akdamar Kilisesi - Mimar Manuel, Van, 915 / Aldığı puan: 91
51. Bursa Yeşil Camii - Hacı İvaz Paşa, Bursa, 1413 / Aldığı puan: 87
52. Efes Antik Kenti - İzmir, M.Ö. 6000 / Aldığı puan: 87
53. Büyükada Anadolu Kulübü - Turgut Cansever ve Abdurrahman Hancı, İstanbul, 1951 / Aldığı puan: 85
54. İstanbul Üniversitesi Fen, Edebiyat Fakültesi - Sedad Hakkı Eldem ve Emin Onat, İstanbul, 1942 / Aldığı puan: 85
55. Ani Harabeleri - Kars, 6. yüzyıl / Aldığı puan: 84
56. Erzurum Çifte Minare - Erzurum, 1253 / Aldığı puan: 84
57. TBMM - Prof. Clemens Holzmeister, Ankara, 1945 / Aldığı puan: 83
58. Ankara Garı ve Gazinosu - Şekip Akalın, Ankara, 1892 / Aldığı puan: 77
59. İstanbul Bilgi Üniversitesi Santral Kampüsü - Nevzat Sayın, Emre Arolat, Han Tümertekin, İstanbul, 2007 / Aldığı puan: 77
60. Büyükada Rum Yetimhanesi - Alexandre Vallaury, İstanbul, 1898/ Aldığı puan: 76
61. Sultanhanı Kervansarayı - Mîmar Muhammed bin Havlan Dımışkî, Aksaray, 1228 / Aldığı puan: 74
62. Artemis Tapınağı - İzmir, M.Ö. 550 / Aldığı puan: 74
63. Şeyh Zafirin Türbesi ve Kitaplığı - Mimar Raimondo D’Aranco, İstanbul, 1887 / Aldığı puan: 74
64. Afrodisyas Antik Kenti - Aydın, M.Ö. 6. Yüzyıl / Aldığı puan: 73
65. Ahlat Selçuklu Mezarlığı - Bitlis, 12. yüzyıl / Aldığı puan: 73
66. Bergama Açıkhava Tiyatrosu - İzmir, M.Ö. 3. yüzyıl / Aldığı puan: 73
67. Taşkışla - Williams James Smith - İstanbul, 1846 / Aldığı puan: 71
68. İş Bankası Eski Genel Müdürlük Binası-Ankara - Ayhan Böke ve Yılmaz Sargın, Ankara, 1976 / Aldığı puan: 69
69. Nemrud Dağı Antiochus Anıt Mezarı - Adıyaman / Aldığı puan: 69
70. Sergios Bakhos (Küçük Ayasofya) - İstanbul, 527 / Aldığı puan: 68
71. Deyrülzafaran Manastırı - Mardin, M.Ö. 5. yüzyıl / Aldığı puan: 67
72. Sagalassos - Burdur, M.Ö. 10.000 / Aldığı puan: 64
73. Mimar Vedat Tek Evi - Vedat Tek, İstanbul, 1913 / Aldığı puan: 63
74. Rumelihisarı - İstanbul, 1452 / Aldığı puan: 61
75. Hattuşa - Çorum, M.Ö. 1700’ler / Aldığı puan: 60
76. Hukukçular Sitesi - Haluk Baysal ve Melih Birsel, İstanbul, 1958 / Aldığı puan: 60
77. Ankara Sergi Evi - Şevki Balmumcu-Paul Bonatz, Ankara, 1933 / Aldığı puan: 59
78. Birgi Çakırağa Konağı - İzmir, 1761 / Aldığı puan: 58
79. Priene Apollon Tapınağı - Aydın, M.Ö. 350 / Aldığı puan: 58
80. Ortaköy Camii - Garabet Balyan ve Nigoğos Balyan, İstanbul, 1853 / Aldığı puan: 56
81. Ayvacık B2 Evi - Han Tümertekin, Çanakkale, 1999 / Aldığı puan: 55
82. Bergama Antik Kenti - İzmir, M.Ö. 3. yüzyıl / Aldığı puan: 55
83. Harran Kubbeli Evleri / Aldığı puan: 55
84. Fener Rum Patrikhanesi / Lisesi / Balat Rum Okulu - Mimar Dimadis, İstanbul, 1881 / Aldığı puan: 54
85. İstanbul Hilton Oteli - SOM, Sedat Hakkı Eldem, 1951 / Aldığı puan: 54
86. Amanrüya Otel - Emine ve Mehmet Öğün, Muğla, 2006 / Aldığı puan: 53
87. Bergama Zeus Altarı / Aldığı puan: 50
88. Şehzade Camii - Mimar Sinan, İstanbul, 1543 / Aldığı puan: 50
89. Safranbolu Evleri - Karabük, 18. yüzyıl / Aldığı puan: 47
90. Kızkulesi / Aldığı puan: 46
91. Nuruosmaniye - Mustafa Ağa ve Simon Kalfa, İstanbul, 1748 / Aldığı puan: 46
92. Sultanahmet Camii ve Külliyesi - Sedefkâr Mehmet Ağa, İstanbul, 17’inci yüzyıl / Aldığı puan: 46
93. Cumhurbaşkanlığı Köşkü - Vedat Tek, Arif Hikmet Bey, Seyfi Arkan, Mustafa Aytöre ve Orhan Genç, Ankara, 1932 / Aldığı puan: 45
94. Aya İrini - İstanbul, 4. yüzyıl / Aldığı puan: 44
95. Bodrum Ahmet Ertegün Evi - Turgut Cansever, Muğla, 1971 / Aldığı puan: 44
96. Priene Antik Kenti - Aydın - M.Ö. 350 / Aldığı puan: 44
97. Çerkezköy ATK Lojmanları - Han Tümertekin, Tekirdağ, 1995 / Aldığı puan: 43
98. Kılıç Ali Paşa Camii - Mimar Sinan, İstanbul, 1580 / Aldığı puan: 43
99. Rıza Derviş Villası - Sedad Hakkı Eldem, Büyükada, 1956 / Aldığı puan: 43
100. Üsküdar Şemsi Paşa Külliyesi - Mimar Sinan, 1580 / Aldığı puan: 43

100 KİŞİLİK BÜYÜK JÜRİ (İsimler soyadına göre alfabetik sırayla yazılmıştır.)

Yaşar Adanalı-Şehircilik uzmanı, Zeynep Ahunbay-Akademisyen, Zafer Akay-Mimarlık tarihçisi, Günkut Akın-Akademisyen, Nüzhet Albayrak-Mimar, T. Elvan Altan-Akademisyen, Burçin Altınsay-Mimar, Suat Apak-Akademisyen, Ahmet Zeki Apalı-Rehber, Emre Arolat-Mimar, Deniz Aslan-Mimar, Işık Aydemir-Akademisyen, Olcay Aydemir-Mimar, İmre Azem-Akademisyen, Aydan Balamir-Akademisyen, Afife Batur-Akademisyen, Oğuz Bayazıt-Mimar, Cengiz Bektaş-Mimar, İhsan Bilgin-Akademisyen, Cânâ Bilsel-Akademisyen, Burak Boysan-Mimar, Sibel Bozdoğan-Mimarlık tarihçisi, Cafer Bozkurt-Mimar, Ragıp Buluç-Mimar, Müge Cengizkan-Mimar, Levent Çalıkoğlu-Eleştirmen, Hasan Çalışlar-Mimar, Feride Çiçekoğlu-Yönetmen/ Mimar, Pelin Derviş-Mimar, Atillâ Dorsay-Film eleştirmeni/Mimar, Boğaçhan Dündaralp-Mimar, Oya Eczacıbaşı-Sanat kurumu yöneticisi, Ömer Erbil-Gazeteci, Cem Erciyes-Gazeteci, Arzu Erdem-Akademisyen, Kerem Erginoğlu-Mimar, Alev Erkmen-Akademisyen, Erol Evgin-Sanatçı/Mimar, Sinan Genim-Mimar, Murat Germen-Sanatçı/Mimar, Ali Esad Göksel-Mimar, Korhan Gümüş-Mimar, Ertuğrul Günay-Eski Kültür Bakanı, Deniz Güner-Akademisyen, Serhan Güngör-Rehber, Melkan Gürsel-Mimar, Sevinç Hadi-Mimar, Tülin Hadi-Mimar, Doğan Hızlan-Gazeteci, Selim İleri-Yazar, Cem İlhan-Mimar, Cüneyt Kabuloğlu-Mimar, Hüseyin Kahvecioğlu-Akademisyen, Atilla Kangüleç-Mimar, Ömer Kanıpak-Mimar, Gökhan Karakuş-Mimar, Hakan Kıran-Mimar, Mehmet Konuralp-Mimar, Tansel Korkmaz-Akademisyen, Vasıf Kortun-Küratör, Sait Ali Köknar-Akademisyen, Ahmet Turan Köksal-Mimar, Doğan Kuban-Mimarlık tarihçisi, Mehmet Kütükçüoğlu-Mimar, Sinan Omacan-Mimar, Ebru Elvan Omay-Akademisyen, İlber Ortaylı-Tarihçi, Seda Özen-Mimar, Lale Özgenel-Akademisyen, Ahmet Özgüner-Mimar, Süha Özkan-Mimarlık eleştirmeni, Ertuğrul Özkök-Gazeteci, Oğuz Öztuzcu-Mimar, Nurbin Paker-Akademisyen, Gülsün Sağlamer-Akademisyen, Yıldız Salman-Akademisyen, Nevzat Sayın-Mimar, Cem Sorguç-Mimar, Metin Sözen-Akademisyen, Firuzan Melike Sümertaş-Mimar, Hakan Tüzün Şengün-Mimar, Görgün Taner-Sanat kurumu yöneticisi, Gülsün Tanyeli-Akademisyen, Uğur Tanyeli-Akademisyen, Mete Tapan-Akademisyen, Doğan Tekeli-Mimar, Saffet Emre Tonguç-Rehber, Han Tümertekin-Mimar, Banu Uçak-Mimar, Ertuğ Uçar-Mimar, Belkıs Uluoğlu-Akademisyen, Yeşim Ustaoğlu Yönetmen/Mimar, Ahmet Ümit-Yazar, Uğur Vardan-Gazeteci, Aydan Volkan-Mimar, Nejat Yavaşoğulları-Müzisyen/Mimar, İhsan Yılmaz-Gazeteci, Ömer Yılmaz-Mimar, Atilla Yücel-Akademisyen, Özcan Yüksek-Gazeteci